Τα πιο πολύτιμα δώρα

Στα πλαίσια των ημερών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς ανθεί ένας ιδιότυπος πλειστηριασμός ανθρωπιάς και φιλανθρωπίας. Ξαφνικά πληθαίνουν τα ρεπορτάζ για τους μοναχικούς, τους άπορους, τους ηλικιωμένους, τα ορφανά παιδιά ή αυτά των δρόμων. Θυμόμαστε τις φιλανθρωπικές οργανώσεις ή τους συλλόγους που μάχονται για κάποιον ευγενικό σκοπό. Η κοινωνία προσπαθεί να δείξει ένα πιο ανθρώπινο πρόσωπο απέναντι σε κοινωνικές ομάδες και άτομα, που έχει παραμελήσει όλον τον υπόλοιπο χρόνο, ως μία μορφή εξιλέωσης. Δώρα και πάλι δώρα από τους δημάρχους, την εκκλησία, τους αθλητές, τους καλλιτέχνες, από απλούς πολίτες, σε οργανωμένες εκδηλώσεις. Η αδυναμία της οργανωμένης πολιτείας να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της μπροστά στα σοβαρά κοινωνικά προβλήματα, καλύπτεται σε μεγάλο βαθμό από την φιλανθρωπία των απλών πολιτών και των ιδιωτικών εταιρειών (για τις τελευταίες η φιλανθρωπία αποτελεί την τελευταία λέξη του μάρκετινγκ). Πολλές φορές η αγνή πρόθεση σκοντάφτει στο αποσπασματικό χαρακτήρα του εγχειρήματος.
Όμως έχει σκεφτεί κανείς πόσο περίεργα νοιώθουν οι άνθρωποι των ιδρυμάτων που δέχονται τα δώρα (και την αγάπη) των επισκεπτών ή των δωρητών, όταν αντικρύζουν άγνωστα ως επί το πλείστον σε αυτούς πρόσωπα, που εμφανίζονται μόνο στη διάρκεια των εορτών και εξαφανίζονται στην συνέχεια; πόσο ειλικρινές μπορεί να είναι το χαμόγελο του αναγνωρίσιμου, όταν τον ακολουθεί συνεχώς η κάμερα για να καταγράψει την αγαθοεργία του; και πώς θα νοιώθουν όλοι αυτοί οι τραγικοί άνθρωποι, όταν θα περάσουν οι γιορτές και θα ξαναγυρίσουν στην μιζέρια, την ανέχεια, την εγκατάλειψη και την μοναξιά τους;
Παράλληλα, στο επίπεδο του προσωπικού μας μικροκοσμου, υπάρχει και το έθιμο των δώρων προς την οικογένεια, τους συγγενείς, τους φίλους μας, τον σύντροφό μας. Αυτό το έθιμο ενισχύεται από ένα σύστημα που άμεσα ή έμμεσα εξαρτάται από τον γενικευμένο καταναλωτισμό μας: κάβες ποτών, ζαχαροπλαστεία, καταστήματα δώρων και παιχνιδιών, ανθοπωλεία, μέχρι και οι τράπεζες που με τα εορτοδάνεια δημιουργούν μια κατάσταση πλασματικής ευμάρειας η οποία επιτρέπει τα κάθε είδους δώρα. Δεν υπάρχει αμφιβολία οτι και στην περίπτωση αυτή συνήθως το κίνητρο είναι αγνό. Υπάρχει όμως και η κατεστημένη νοοτροπία που μας υπενθυμίζει οτι "επιβάλλεται" να αγοράζεις δώρα σε αυτούς που αγαπάς! Δηλαδή αν δεν χαρίσεις κάτι στους δικους σου ανθρώπους, σημαίνει οτι δεν τους αγαπάς αρκετά; Μήπως αυτοί που δωρίζουν, αγαπούν περισσότερο; Αποτελεί η αξία του δώρου απόδειξη του μέτρου της αγάπης;
Ανεξάρτητα από την οικονομική άνεση του καθενός, το φιλότιμο και η επιδειξιομανία μας συχνά μας ωθούν σε υπερβολικές και ενίοτε άχρηστες αγορές δώρων. Την αδυναμία μας να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά με τους συνανθρώπους μας καθ'όλη την διάρκεια του χρόνου, προσπαθούμε να την καλύψουμε με ένα δώρο. Πολλές φορές το δώρο που κάνουμε, έρχεται ως ανταπόδοση και ηθική "υποχρέωση" για δώρο που έχουμε δεχθεί στο παρελθόν. Δημιουργείται έτσι ένας φαύλος κύκλος, στον οποίο κάθε δώρο συνεπάγεται ένα μελλοντικό ως ανταπόδοση. Το παιχνίδι της ανταπόδοσης παίζεται και στην αξία του δώρου. Ένα ακριβό δώρο, δημιουργεί αυξημένες υποχρεώσεις και προσδοκίες, αλλά αλλοιώνει και την ισοτιμία της ανθρώπινης σχέσης: αναδεικνύεται αυτός που κάνει το δώρο ως δωρητής, υποβιβάζεται ως "υποχρεωμένος" αυτός που το δέχεται. Μία πράξη καλών προθέσεων μπορεί να αποδειχθεί "τοξική".
Όμως πόσο πιο ουσιαστικό θα ήταν, αν με την συμπεριφορά μας (και όχι απαραίτητα με την τσέπη μας) δείχναμε το "καλό" μας πρόσωπο καθ'όλη τη διάρκεια του χρόνου, με ένα τηλεφώνημα, με μία επίσκεψη, με ένα χαμόγελο, με μία καλημέρα; Πράξεις βαθειά ανθρώπινες, που δείχνουν αγάπη και συμπόνοια, χωρίς αντίτιμο, χωρίς κόστος, χωρίς υποχρέωση, χωρίς υπολογισμούς. Πράξεις που γίνονται σημαντικές όταν απευθύνονται στους ανθρώπους που η κοινωνία και η μοίρα τούς έχει γυρίσει το πρόσωπο. Αυτούς πρέπει να στέρξουμε με την συχνή μας παρουσία και συμπαράσταση. Πράξεις που γίνονται ακόμα πιο σημαντικές όταν απευθύνονται σε ανθρώπους που μας έχουν πληγώσει, μας έχουν στεναχωρήσει, μας έχουν ξεχάσει. Αυτούς πρέπει να κινητοποιήσουμε και να ενεργοποιήσουμε τα καλά τους στοιχεία. Δυστυχώς πολλοί έχουμε χάσει το βαθύτερο νόημα της αγάπης. Ξεκινάμε από το προαπαιτούμενο να μας αγαπούν για να αγαπήσουμε, υποβαθμίζοντας τις σχέσεις μας στο επίπεδο του συμφέροντος και του εγωισμού. "Τι θα πάρω, τι θα δώσω", σε μία λογιστική λογική. Έχουμε ξεχάσει την χαρά της ανιδιοτελούς αγάπης και της προσφοράς, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας και της προσωπικής προβολής, γιατί δεν μπορούμε να αντιληφθούμε οτι μπορούμε να δίνουμε χωρίς απαραίτητα να πρέπει να πάρουμε κάτι. Ζούμε σε μία ζωή όπου όλα υπολογίζονται μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια, ώστε να θεωρείται μή αποδοτική έως παράλογη μία τέτοια "επένδυση". Σε όσους δε αντιτείνουν οτι και σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει υστεροβουλία, αφού το αποτέλεσμα είναι η εσωτερική ικανοποίηση και πληρότητα, θα συμφωνήσω οτι πάντα πίσω από κάθε τι που κάνουμε, κρύβονται αντίστοιχα κίνητρα, δεν έχουν όμως όλα το ίδιο ειδικό βάρος.
Ακόμα και για αυτούς που αρνούνται την αξία των ημερών αυτών, το μήνυμα που εκπέμπεται ξεπερνά θρησκείες, δόγματα και προσωπικές κοσμοθεωρίες. Ας αποφασίσουμε το πιο πολύτιμο δώρο που μπορούμε να δώσουμε, αυτό της αγάπης και της προσφοράς, να το χαρίζουμε καθημερινά και χωρίς φειδώ, και όχι να το περιορίζουμε και να το υποβαθμίζουμε σε συγκεκριμένες "επιβεβλημένες" ημέρες το χρόνο.

Kαλές γιορτές και υγεία σε όλους.

Όλα τα είχαμε, τα βραβεία μας έλειπαν

Διάβασα πρόσφατα οτι ένα νέο ιστολόγιο (;) (δεν γράφω το όνομά του, σιγά μην του κάνω και διαφήμιση), αγνώστων λοιπών στοιχείων, αποφάσισε να θεσπίσει όσκαρ(!) για τα Ελληνικά blogs. Η δημιουργία της ιστοσελίδας εξυπηρετεί μόνο αυτό το σκοπό. Μάλιστα για να γίνει πιο αντιπροσωπευτικός ο διαγωνισμός, ο εμπνευστής του αποφάσισε να δημιουργήσει δώδεκα κατηγορίες για περισσότερους νικητές (και περισσότερη αναγνωσιμότητα): καλύτερου ιστολογίου, εμπορικότερου, αθυρόστομου (!), αποκαλυπτικού, ξενιτεμένου (!), design, δημοσιογραφικού, Θεσσαλονικιώτικου (!), κωμωδίας, αριστερής ιδεολογίας (!), συγκεκριμένης θεματολογίας και λογοπλάστη (!). O άγνωστος δημιουργός του blog, μας ενημερώνει: "Τα ... είναι γεγονός! 12 διαφορετικές κατηγορίες βραβείων...Θα απονεμηθούν στους νικητές την 28η Δεκεμβριου 2007 (στις 20:00 ακριβώς). ΕΣΕΙΣ διαμορφώνετε το αποτέλεσμα, ψηφίζοντας με ένα κλικ, στην ανάλογη κατηγορία. Τα ελληνικά ιστολόγια, έχουν πλέον τα δικά τους Όσκαρς"! Σημειώνει δε οτι πρόκειται για ιδιωτική πρωτοβουλία (ποιού;) με καλά κίνητρα (;) και θέλει να προσφέρει, "ως επιτροπή βραβείων, στην προσπάθεια που γίνεται γιά συνεχή βελτίωση της ελληνικής μπλογκόσφαιρας"! Ναι, αυτά τα βραβεία περίμενα και εγώ ως κίνητρο για μεγαλύτερη αυτοβελτίωση (κάτι σε ψυχολογικά σεμινάρια μου κάνει αυτό). Αφού λοιπόν έχουμε βραβεία για τα πάντα, μπορούσαν να λείπουν τα αντίστοιχα για τα ιστολόγια;
Ποιός όμως νομιμοποιείται να απονέμει βραβεία και με τι κριτήρια; Να φτιάξω και εγώ ένα δικό μου ιστολόγιο βραβείων και να βραβεύω τους δικούς μου (και τον μετριόφρονα εαυτό μου φυσικά); Μπορώ να παραστώ στην καταμέτρηση των ψήφων, ώστε να διαπιστώσω την εγκυρότητα της ψηφοφορίας, πόσα είναι τα άκυρα και πόσα τα λευκά; Αν με πιάσει μανία να βγώ πρώτος, μπορώ να με ψηφίζω συνέχεια από το πρωί ως το βράδυ; Δεν είναι άδικο να μην υπάρχει καλύτερο ιστολόγιο δεξιάς ιδεολογίας; Οι Πατρινοί σε πηγάδι κατούρησαν και δεν έχουν και αυτοί το καλύτερο δικό τους ιστολόγιο; Τι είδους βραβείο είναι αυτό για το πιο αθυρόστομο ιστολόγιο, όταν δεν υπάρχει ψηφοφορία αλλά απ'ευθείας απονομή (όπως λέμε απ'ευθείας ανάθεση), άσχετα αν η επιλογή είναι απολύτως επιτυχημένη (πρέζα tv); Να προτείνω και εγώ μερικές κατηγορίες, όπως το καλύτερο ιστολόγιο βηματισμού (θα κονταροχτυπηθούμε εγώ και ο Oύτε ένα βήμα πίσω);
Έχουν άραγε ερωτηθεί οι προτεινόμενοι ιστολόγοι αν επιθυμούν την εξευτελιστική (κατά την προσωπική μου εκτίμηση) καταχώρησή τους στο διαδικτυακό αυτό πανηγυράκι; Γιατί μόνο σαν πλάκα μπορώ να εκλάβω το ερασιτεχνικό αυτό εγχείρημα. Ήδη ένας δήλωσε αποχώρηση, ενώ μία άλλη επιθυμεί την διαγραφή της από την λιστα. Οι υπόλοιποι είτε δεν το πήραν είδηση, είτε το διασκεδάζουν, ενώ μερικοί το έχουν πάρει στα σοβαρά!
Η πρώτη σκέψη μου ήταν οτι από κάπου πρέπει να την έχει τσιμπήσει την ιδέα ο εγχώριος blogger. Άλλαξα λοιπόν λίγο τον τίτλο και βρέθηκα στο http://blogawards.blogspot.com/, ένα ιστολόγιο από το 2006 που ασχολείται μόνο με βραβεία για ιστολόγια. Το διαδίκτυο τελικά είναι γεμάτο με ιστοσελίδες βραβείων για blogs (μία αναζήτηση στο google μου έδωσε 1.660.000 αποτελέσματα!). Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το blogger's choice awards με σπόνσορα εταιρεία μάρκετινγκ.


Μάλιστα εμφανίζεται επικαιροποιημένη και η σειρά των ιστολογίων με βάση τις ψήφους που έχουν πάρει (ότι κάνει με χοντροκομμένο τρόπο και ο εγχώριος blogger). Αν χάσεις στα ετήσια βραβεία, μην στεναχωριέσαι: υπάρχει αδερφό ιστολόγιο (διαφημίζονται μεταξύ τους τα παληκάρια) που δίνει ένα βραβείο κάθε μέρα (blog of the day awards)!
Για την ιστορία, o παλιότερος διαδικτυακός διαγωνισμός για το καλύτερο ιστολόγιο πραγματοποιήθηκε (πού αλλού;) στις ΗΠΑ το 2001 από το The Weblog Awards, όπου ψηφίζεις μέσω e-mail και οι βασικοί νικητές λαμβάνουν το αστρονομικό ποσό των 20 δολαρίων!

Δημιουργήθηκε από ένα 22χρονο φοιτητή του Πανεπιστημίου του Μίτσιγκαν και σήμερα δίνει βραβεία για 36 διαφορετικές κατηγορίες blogs.
Τον ίδιο τίτλο έχει και άλλο site που δημιουργήθηκε 2 χρόνια αργότερα από έναν blogger, καλύπτοντας αυτήν τη φορά το συντηρητικό κοινό που είχε μείνει απ'έξω από τον πρώτο διαγωνισμό (και εκεί η πολιτική;).


Στην πραγματικότητα τα "καλύτερα" blogs στις διάφορες κατηγορίες αφορούν τα πιο δημοφιλή και όχι συνήθως τα ποιοτικότερα, ακόμα και όταν κρίνεται η ποιότητα. Το ίδιο ισχύει για όλους τους τύπους των βραβείων όπου ψηφίζει ο κόσμος και όχι οι εκάστοτε ειδικοί. Η αποθέωση της μαζικότητας και της μετριότητας.
Επειδή η βλακεία (ή η επιχειρηματικότητα) είναι μεταδοτική, έσπευσαν μιμητές από όλο τον κόσμο να δώσουν και εκείνοι τα βραβεία τους: Καναδάς, Ιρλανδία, Μεγάλη Βρετανία, Φιλιππίνες, Ελβετία, Αυστραλία, μέχρι και η Κίνα και ο κατάλογος είναι μακρύς. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για ερασιτεχνικές προσπάθειες απλών bloggers ή αγνώστων δημιουργών. Σε μερικές περιπτώσεις έχουν ρίξει την πετονιά τους για να ψαρέψουν κανένα χορηγό, μήπως βάλουν και κανένα φράγκο στην τσέπη τους. Οι εφημερίδες και τα κανάλια μυρίστηκαν αναγνωσιμότητα-θεαματικότητα-διαφήμιση και δεν λείπουν από το χορό, όπως το CNN που δίνει τα δικά του βραβεία για ειδησεογραφικά blogs, η εφημερίδα Guardian, η Deutsche Welle ή η New York Times.
Η θεματολογία φτάνει σε προχωρημένο επίπεδο, όπως το φαγητό (Well Fed Network), η ελευθερία της έκφρασης και περιλαμβάνει συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού, όπως οι μαθητές ή οι Καθολικοί Χριστιανοί!
Το συμπερασμα είναι το ίδιο με αυτό της blog action day (αλήθεια την θυμάται κανείς;). Φτιάξε και εσύ τα βραβεία σου. Ποιός ξέρει: Ίσως μετά από μερικά χρόνια να έχεις δημιουργήσει ένα "αξιοσέβαστο" και "αξιόπιστο" θεσμό, όπως τα βραβεία Αρίων ή τα καλλιστεία του Αντέννα και να έχεις γίνει φίρμα. (Ψώνιο!).

Οι διαδηλώσεις και η αποτελεσματικότητά τους

Με την ευκαιρία της πρόσφατης συγκέντρωσης διαμαρτυρίας για τις επερχόμενες αλλαγές στο Ασφαλιστικό, συνειδητοποίησα οτι αυτή η μορφή αντίδρασης υποστηρίζεται και ενισχύεται από πολλούς ιστολόγους. Μέσα στο χρόνο αυτό, άλλη μία μεγάλη και δυναμική κινητοποίηση έλαβε χώρα στο Σύνταγμα, αλλά για έναν άλλο λόγο, το περιβάλλον. Όμως πόσο αποτελεσματικές είναι πλέον αυτές οι μορφές αντίδρασης και πόσο σύγχρονες; Λυπάμαι που θα το πώ, αλλά σε γενικές γραμμές θεωρώ πλέον ξεπερασμένες τις συγκεντρώσεις με την μορφή που έχουν.
1.Δεν δημιουργούν καμμία πολιτική πίεση, γιατί κινούνται συνήθως σε φτωχά νούμερα σε αριθμητικό επίπεδο. Αν υπολογίσει κανείς πόσοι συγκεντρώνονται κάθε φορά, θα καταλήξει στο συμπέρασμα οτι πρόκειται για το γνωστό ποσοστό των ανθρώπων που ούτως ή άλλως θα εξέφραζαν με αυτόν τον τρόπο τη διαμαρτυρία τους. Το μόνο που αλλάζει είναι ο σκοπός και πόσους αφορά. Από τα στενά συντεχνιακά συμφέροντα που κινητοποιούν κάποιες εκατοντάδες μέχρι μερικές χιλιάδες, μπορούμε να φτάσουμε σε μείζονα ζητήματα (όπως του Ασφαλιστικού) με αρκετές δεκάδες χιλιάδες. Τέτοιες μορφές αντιδρασης δεν μπορούν να προβληματίζουν την εκάστοτε κυβέρνηση, πόσο μάλλον την συγκεκριμένη που είναι αποφασισμένη να περάσει τους νόμους της (όπως πέρασε τον νόμο για την Παιδεία), όσο και να φωνάξει ο πολίτης, αφού νομιμοποιήθηκε και επιβεβαιώθηκε πρόσφατα η λαϊκή εντολή σε αυτήν. Άλλωστε πρόσφατα και στην Γαλλία πραγματοποιήθηκαν μαζικές διαδηλώσεις, αλλά ο Σαρκοζί ενισχυμένος από τα αποτελέσματα των εκλογών, προχωρά ακάθεκτος.
2.Η κομματικοποίηση και το καπέλωμα. Ιδιαίτερη αποστροφή δημιουργεί η προσπάθεια εκμετάλλευσης των διαδηλώσεων αυτών από συγκεκριμένους πολιτικούς σχηματισμούς για ίδιον όφελος, ακόμα και όταν πρόκειται για εκδηλώσεις ευρύτερου και όχι στενά κομματικού ενδιαφέροντος. Πόσο ελκυστικές μπορεί να είναι για τον πολίτη, όταν γνωρίζει οτι με την συμμετοχή του ενισχύει κέντρα προπαγάνδας και αποφάσεων που δεν υποστηρίζει; Μάλιστα είναι τέτοια η μανία προβολής και η προσπάθεια δημιουργίας εντυπώσεων, που φτάνει σε διπλές ή και τριπλές παράλληλες συγκεντρωσεις, που γίνονται για τον ίδιο σκοπό, διασπώντας στην πραγματικότητα τα κοινωνικά κινήματα γιά λόγους κομματικών εντυπώσεων. Νομίζουν οτι όσο πιο μεγάλη η σημαία ή όσο πιο θορυβώδη τα συνθήματα (ορισμένα από τα οποία έχουν καταντήσει γραφικά και προκαλούν το μειδίαμα), τόσο περισσότερο θα επηρεαστεί ο ακομμάτιστος συμμετέχων ή ακόμα περισσότερο ο περαστικός ή ο τηλεθεατής. Αν ο συνδικαλισμός αποβάλλει κάποια στιγμή τον άκρατο κομματισμό του, θα έχουμε κάνει πραγματικά ένα βήμα μπροστά.
3.Συνδέονται συχνά με πράξεις βίας (έστω και αν τις περισσότερες φορές αυτές σχεδιάζονται από άλλα κέντρα). Ο συντηρητικός και φοβισμένος πολίτης, δημιουργεί έναν απωθητικό συνειρμό: διαδήλωση ίσον επεισόδια. Η αδυναμία (στην καλύτερη περίπτωση) της μεγάλης μάζας των διαδηλωτών να περιφρουρήσουν την διαμαρτυρία τους, αποβάλλοντας τα στοιχεία που αμαυρώνουν τις εκδηλώσεις τους, συν την απάθεια των αστυνομικών δυνάμεων, που απλώς παρακολουθούν το καταστροφικό έργο των ταραξιών, οδηγεί σε μία περαιτέρω απαξίωση και υποβάθμιση των διαδηλώσεων. Τα δελτία ειδήσεων προβάλλουν εξίσου την εκδήλωση με τα επεισόδια που τα συνοδεύουν, έστω και αν τα τελευταία κινούνται σε περιθωριακό επίπεδο σε σχέση με τον όγκο της διαδήλωσης. Πρόσφατα προστέθηκε και η παρακολούθηση με τις κάμερες, δημιουργώντας νέα αρνητικά δεδομένα.
4.Συνδέονται με σοβαρά προβλήματα στην ήδη ασφυκτική λειτουργία μιας προβληματικής πόλης, όπως η Αθήνα. Υπάρχει πολύς κόσμος που ζεί και εργάζεται στο κέντρο της Αθήνας και ο οποίος δεινοπαθεί κάθε φορά που συμβαίνει μια διαδήλωση: καθυστέρηση στις μετακινήσεις, καταστροφή περιουσιών στα επεισόδια, ηχητική ρύπανση από τα μεγάφωνα και τις ντουντούκες, μείωση του τζίρου των καταστημάτων. Διαδηλώσεις μερικών δεκάδων ατόμων, κλείνουν κεντρικές αρτηρίες για ώρες. Μετά από όλα αυτά, πόση συμπάθεια μπορεί να προκαλέσει ο καθημερινός διαδηλωτής, ακόμα και αν το αίτημά του είναι δίκαιο;
5.Η συχνότητα των διαδηλώσεων. Όταν έχεις ένα δυναμικό τρόπο έκφρασης, δεν το σπαταλάς κατά τέτοιο τρόπο και δεν το επικαλείσαι συχνά. Υπάρχει αρκετός κόσμος που θα ήταν διατεθειμένος να κατέβαινε σε συγκεντρώσεις διαμαρτυριας, αν αυτές γίνονταν με φειδώ. Όμως η συχνή χρήση τους οδηγεί σε κόπωση. Πρέπει να γνωρίζει κάποιος πότε κορυφώνεται μια διαμαρτυρία. Από το σημείο εκείνο και ύστερα επέρχεται ο εκφυλισμός και η αδιαφορία, με αποτέλεσμα ολοένα και πιό μειωμένη συμμετοχή.
6.Έχουν αλλάξει οι πολιτικές συνθήκες. Ορισμένοι δεν έχουν συνειδητοποιήσει οτι βρισκόμαστε στο 2007 και όχι στο 1964 ή στο 1974. Δεν έχουν συνειδητοποιήσει επίσης οτι οι συγκεντρώσεις απηχούν την κοινωνία και δεν την διαμορφώνουν. Η έντονη πολιτικοποίηση της δεκαετίας του 1960 και της μεταπολίτευσης, εκφράστηκε με ογκώδεις διαδηλώσεις. Ακόμα και οι προεκλογικές συγκεντρώσεις είχαν το χαρακτήρα άτυπων δημοσκοπήσεων. Υπήρχε τότε ένα τεράστιο κοινωνικό ρεύμα που καταπιεζόταν και ήθελε να εκφραστεί. Μέσα από ανώμαλες και αποσταθεροποιητικές πολιτικές περιόδους, και με την μεσολάβηση του εφτάχρονου γύψου της χούντας, φτάσαμε σε μία σχετική πολιτική και κοινωνική ειρήνη και εξομάλυνση στην δεκαετία του 1980. Δεν ξέρω αν οι ολοένα και πιο δυσβάσταχτες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, θα αλλάξουν την νοοτροπία του Έλληνα πολίτη και θα τον κατεβάσουν πάλι στις διαδηλώσεις, αλλά σήμερα ο πόλεμος της προπαγάνδας και της επικοινωνιακής πολιτικής γίνεται κυρίως σε άλλα επίπεδα και όχι στο δρόμο. Στις εποχές που δεν υπήρχαν οι δημοσκοπήσεις με την σημερινή τους μορφη, οι διαδηλώσεις αποτελούσαν βαρόμετρο κοινωνικής αντίδρασης και έκφρασης άποψης. Στην σύγχρονη εποχή αντίθετα, η άσκηση της πολιτικής επηρεάζεται σε σημαντικό βαθμό από τις δημοσκοπήσεις και τις αντοχές της κοινωνίας που καταγράφονται με νούμερα και όχι από τις διαδηλώσεις. Η κοινωνική αντίδραση στις επερχόμενες αλλαγές στο ασφαλιστικό αποτυπώθηκε γλαφυρά σε πρόσφατη (11/12/07) δημοσκόπηση της GPO (και πρίν την διαδήλωση του Συντάγματος), όπου το 84,1% (!) των πολιτών ζητά τώρα λύση στο Ασφαλιστικό, ωστόσο, το 59% δηλώνει ότι η κυβέρνηση δεν είναι αξιόπιστη στους χειρισμούς της. Αυτό το 59% δημιουργεί μεγαλύτερο κυβερνητικό προβληματισμό από οποιαδήποτε διαδήλωση. Η διαδήλωση απλώς επιβεβαιώνει την κοινωνική δυσαρέσκεια. Όμως θα έπρεπε να προβληματίζει και όσους αντιτίθενται στις αλλαγές, το ποσοστό του 84,1% των πολιτών που ζητά τώρα λύση στο Ασφαλιστικό, κάτι που σημαίνει οτι η κοινή γνώμη κατευθύνθηκε σταδιακά και αποδέχτηκε την άποψη οτι μάλλον χρειάζονται επώδυνες αποφάσεις που έρχονται σε σύγκρουση με την διατήρηση των εργασιακών και συνταξιοδοτικών κεκτημένων. Οι αντιδράσεις μέσω διαδηλώσεων σε προηγούμενες προσπάθειες λύσης του Ασφαλιστικού, έχουν οδηγήσει στα αντίθετα αποτελέσματα, όσο δεν επηρεάζεται αντίστοιχα και προς την ίδια κατεύθυνση η κοινή γνώμη. Όσο λοιπόν πιο γρήγορα συνειδητοποιήσουν όσοι διαδηλώνουν, οτι οι διαδηλώσεις με την σημερινή τους έκφραση και οργάνωση δεν είναι πλέον τόσο αποτελεσματικές, τόσο το καλύτερο για αυτούς και για όσους συμφωνούν μαζί τους. Το παιχνίδι παίζεται στο επίπεδο της ενημέρωσης, της προπαγάνδας και της δημιουργίας του εκάστοτε κατάλληλου ψυχολογικού σκηνικού, κυρίως μέσα από τα ΜΜΕ. Ιδού πεδίον δόξης λαμπρόν!

Υ.Γ.1.Γνωρίζω οτι κάποιους θα ενοχλήσει το κείμενό μου, αλλά δεν μου αρέσει να μπαίνω σε (κομματικά και ιδεολογικά) καλούπια.
Υ.Γ.2.Κάθε φορά έχουμε τους κυβερνώντες που μας αξίζουν, γιατί η (σχετική) πλειοψηφία αυτούς ψηφίζει. Ας μην διαμαρτυρόμαστε λοιπόν! Ας προσέχαμε περισσότερο όταν ψηφίζαμε!

Ο αξιότιμος κύριος Υπουργός Απασχόλησης

Πώς τα φέρνει η ζωή! Να έχεις επιφορτιστεί με την ευθύνη της λύσης του ασφαλιστικού προβλήματος στην Ελλάδα και να αποκαλύπτεται οτι χρησιμοποιείς ανασφάλιστους οικονομικούς μετανάστες στο κτήμα σου! Οποία ξεφτίλα! Δηλαδή να θέλεις να φορτώσεις το οικονομικό βάρος της λύσης στους ασφαλισμένους (και μάλιστα κυρίως σε αυτούς που πλήρωναν επί χρόνια για να είναι εύρωστο το ταμείο τους), γιατί το κράτος-εργοδότης δεν θέλει να αναλάβει τις ευθύνες του και να πληρώσει τις οφειλές του, αλλά από την άλλη ως ιδιώτης-εργοδότης να χρησιμοποιείς τους αλλοδαπούς για μαύρη εργασία, μη πληρώνοντάς τους τα ένσημα για τη δουλειά που κάνουν!
Πρόσωπο των ημερών (και λόγω ασφαλιστικού) ο Υπουργός Απασχόλησης κ.Βασίλης Μαγγίνας.
Σύμφωνα με την Ελευθεροτυπία "προκειμένου να δικαιολογηθεί για τους αλλοδαπούς εργάτες που ζουν (και εργάζονται με βάση το ρεπορτάζ) στο κτήμα του στο Κορωπί, ο υπουργός Απασχόλησης κατέφυγε στη συνήθη δικαιολογία ότι τους φιλοξενούσε και δεν έχουν εξαρτημένη σχέση εργασίας... Μια συνηθισμένη έκφραση που ακούν συχνά οι ελεγκτές του ΙΚΑ από τους αεριτζήδες επιχειρηματίες, από όσους εισφοροδιαφεύγουν, όταν τους εντοπίζουν να απασχολούν προσωπικό υπό καθεστώς ανασφάλιστης-«μαύρης» εργασίας". Το πόσο ψεύτης εμφανίζεται ο Υπουργός (οτι δηλαδή απλώς τους φιλοξενεί ως πράξη φιλανθρωπίας!), αποδεικνύεται από το οτι, όπως οι ίδιοι οι αλλοδαποί ομολογούν, καταβάλλει τα δεδουλευμένα τους «σε μετρητά». Οι παραβάσεις στις οποίες υποπίπτει ο υπουργός Απασχόλησης -σύμφωνα με το δημοσίευμα της εφημερίδας Πρώτο Θέμα- έχουν να κάνουν με την παράνομη απασχόληση αλλοδαπού και την εισφοροδιαφυγή. Η πρώτη παράβαση επισύρει πρόστιμο 5.000 ευρώ και καταβολή όλων των ενσήμων προσαυξημένων κατά 110%, ενώ η δεύτερη παράβαση εμπίπτει στα ποινικά αδικήματα και επισύρει ποινή φυλάκισης από πέντε μέρες έως δέκα χρόνια.
Σύμφωνα με πρόσφατη απόφαση του Αρείου Πάγου (36/2007 που δημοσιεύτηκε στις 4 Οκτωβρίου 2007) που αφορούσε εργαζόμενους αγρεργάτες περιβολιών, σε οικόπεδα κοντά με αυτό του κ.Υπουργού και την οποία αναφέρει ο Καθηγητής Νομικής και Εργατολόγος κ.Αλέξης Μητρόπουλος, "κανένας στην πατρίδα μας είτε Έλληνας είτε αλλοδαπός, είτε νόμιμος είτε παράνομος, δεν μπορεί να απασχολείται χωρίς να αμείβεται με το κατώτατο τουλάχιστον (ημερομίσθιο) της ΓΣΕΕ και χωρίς να έχει ασφάλιση σε οικείο ασφαλιστικό φορέα". Μάλιστα τονίζει πως "ότι δεν κάνει κάποιος για τον εαυτό του ή όπου δεν υπάρχει γραπτή συναίνεση ότι το κάνει για εκδούλευση φιλική...(πρόκειται για εργασία) που μισθοδοτείται και που ασφαλίζεται"!
Τί έλεγε όμως ο ίδιος ο Υπουργός κατά το παρελθόν σε ανύποπτη στιγμή για την ανασφαλιστη εργασία;
Στις 2/12/2007 λίγες μέρες πρίν ξεσπάσει το σκάνδαλο με τους ανασφάλιστους εργάτες στο κτήμα του κ. Μαγγίνα, σε συνέντευξη που είχε δώσει στην εφημερίδα ΠΑΡΟΝ διαβάζουμε: "Για το μείζον πρόβλημα της εισφοροδιαφυγής που συνδυάζεται με την ανασφάλιστη εργασία 1.200.000 εργαζομένων, ο κ. Μαγγίνας αναφέρει πως στόχος είναι η πάταξη του φαινομένου, όμως θα απαιτηθεί τουλάχιστον ένας χρόνος για να ολοκληρωθεί η ηλεκτρονική υποδομή που προϋποθέτει τον έλεγχο της κατάστασης. Μέχρι τότε, τονίζει ο υπουργός, θα ενταθούν οι έλεγχοι και μεικτά συνεργεία των υπηρεσιών φορολογικού ελέγχου του υπουργείου Οικονομικών και των επιθεωρήσεων εργασίας του υπουργείου Απασχόλησης θα επιχειρούν τη διασταύρωση στοιχείων, ώστε να περιορίζονται όσο είναι δυνατό τόσο η φοροδιαφυγή όσο και η εισφοροδιαφυγή". Μάλιστα διαβάζουμε οτι το Υπουργείο μέσω της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης Κοινωνικής Ασφάλισης (ΗΔΙΚΑ-ΑΕ) στοχεύει στη μείωση της εισφοροδιαφυγής (ανασφάλιστη εργασία) η οποία αγγίζει το ιλιγγιώδες ποσό των 42 δισ. ευρώ ετησίως. Αλλά πώς μπορεί να πείσει τον κόσμο για την καταπολέμηση της εισφοροδιαφυγής, όταν πρώτος ο Υπουργός δεν πληρώνει τις εισφορές των εργατών του; Μάλιστα ήδη η ΓΣΕΕ έχει ετοιμάσει και το σύνθημα κατά του υπουργού: «Οταν ο Μαγγίνας ασφαλίσει τον Ινδό, τότε θα λυθεί και το Ασφαλιστικό».
Από την ιστοσελίδα του και σε προεκλογική του ομιλία, ο Υπουργός τόνιζε το πολιτικό του ήθος: "Από μάς ζητάνε μιά άλλη πολιτική. Μιά άλλη νοοτροπία, άλλα οράματα, άλλη πολιτική προοπτική". Αυτή η πολιτική βλέπουμε να εφαρμόζεται σήμερα! Και μην μου πεί κανένας οτι οι περισσότεροι το ίδιο κάνουν στα κτήματά τους και στα σπίτια τους. Κακώς, κάκιστα. Αλλά ο κ.Μαγγίνας είναι ο καθ'ύλην αρμόδιος Υπουργός, δεν είναι απλός πολίτης και δεν δικαιούται να δίνει τέτοιο παράδειγμα!
Πόση γαϊδουριά λοιπόν μπορεί να έχει κάποιος άνθρωπος, ώστε ύστερα από όλα αυτά να παραμένει ατάραχος στη θέση του και να θέλει να μας πείσει οτι λειτουργεί έντιμα, αμερόληπτα και επιθυμεί το καλύτερο για τους εργαζομένους; Αυτούς που τους ξεφτίλισε για να γλυτώσει μερικά ευρώ, ο καημένος και φτωχός βουλευτής; Πόσο πολιτικό παχύδερμο μπορεί να είναι αυτός που θέλει να λειτουργούν οι θεσμοί για τους άλλους, αλλά όταν πρόκειται για την θυγατέρα του να ισχύει ο νόμος του μέσου (πρόσφατη πρόσληψη στον ΟΤΕ εκτός ΑΣΕΠ), χωρίς να ντρέπεται ή να φοβάται οτι θα κατηγορηθεί για κατάχρηση της σημαίνουσας θέσης του; Να τον χαίρονται αυτοί που τον ψήφισαν για βουλευτή και κυρίως αυτός που τον έκανε υπουργό (και τον κρατάει ακόμα)!

Υ.Γ.Για το μέγα θέμα του ασφαλιστικού και την λύση του, δεν μπορώ να εκφέρω ολοκληρωμένη άποψη. Υπάρχουν άλλοι πιο καταρτισμένοι και ενημερωμένοι για να μας διαφωτίσουν. Πάντως χρειάζεται κυρίως κοινωνική και πολιτική συναίνεση, με καλή διάθεση, ουσιαστική συζήτηση και χωρίς προειλημμένες αποφάσεις. Και φυσικά όσοι οφείλουν χρήματα στα ασφαλιστικά ταμεία (όπως για παράδειγμα κανει το ίδιο το κράτος!) να τα επιστρέψουν άμεσα, ώστε τα ταμεία να μπορούν να τα χρησιμοποιήσουν κατάλληλα και εποικοδομητικά (π.χ. επένδυση σε ομόλογα δημοσίου με σταθερό επιτόκιο και όχι βέβαια στα δομημένα!).

Update: 15/12/2007
Παραιτήθηκε ο Υπουργός Απασχόλησης, μετά και το τρίτο κρούσμα παρανομίας-παρατυπίας (είχε βγάλει άδεια αναψυκτηρίου με την οποία έχτισε την εξοχική του κατοικία!). Η παραίτηση έγινε αποδεκτή από τον Πρωθυπουργό (ο οποίος στην ουσία την απαίτησε).

H χρήση των καμερών στην εποχή μας (μέρος 3ο)

Εκτός από τις φανερές, υπάρχουν και οι κρυφές κάμερες. Η θετική πλευρά τους αφορά αποκαλύψεις περιπτώσεων διαφθοράς, διακρίσεων, ασυδοσίας και αυθαιρεσίας. Η αμφιλεγόμενη νομιμοποίηση της καταγραφής οπτικού υλικού (μέσω κρυφών καμερών) και της δημοσιοποίησής του μέσω της τηλεόρασης, στηρίζεται στο επιχείρημα ότι αποκαλύπτει παραβατική συμπεριφορά που αφορά δημόσιο συμφέρον. Τα όρια όμως είναι δυσδιάκριτα. Το Συμβούλιο της Επικρατείας (ΣτΕ) αποφαίνεται οτι "σύμφωνα με τον Ποινικό Κώδικα(άρθρο 370 Α) η χρήση, ειδικά, πληροφοριών ή μαγνητοφωνημένων ή μαγνητοσκοπημένων ταινιών που αποκτήθηκαν αθέμιτα δεν είναι άδικη, αν η χρήση έγινε από τρίτο που δεν συμμετείχε στην αθέμιτη παραγωγή της μαγνητοφωνημένης ή μαγνητοσκοπημένης ταινίας, ενώπιον οποιασδήποτε δικαστικής ή άλλης ανακριτικής αρχής για τη διαφύλαξη δικαιολογημένου συμφέροντος που δεν μπορούσε να προστατευθεί διαφορετικά και ιδίως σε ποινικό δικαστήριο για την υπεράσπιση του κατηγορουμένου και γενικά αν η χρήση έγινε για την εκπλήρωση καθήκοντος του κατηγορουμένου ή για τη διαφύλαξη έννομου ή άλλου δικαιολογημένου ουσιώδους δημόσιου συμφέροντος.... στην περίπτωση αυτή καθίσταται επιτρεπτή η χρήση αυτών ως αποδεικτικών μέσων". Επίσης η χρήση αποδεικτικών μέσων που έχουν αποκτηθεί με παράνομο τρόπο (κρυφή κάμερα) επιτρέπεται "μόνον χάριν της προστασίας συνταγματικά υπέρτερων έννομων αγαθών (όπως είναι η ανθρώπινη ζωή) του προσώπου που προσκομίζει αποδεικτικό μέσο που αποκτήθηκε κατά παράβαση των διατάξεων".
Tι είναι αθέμιτο και τιμωρείται με φυλάκιση;
Άρθρο 370 παράγραφος 1 του ποινικού κώδικα: Όποιος αθέμιτα παγιδεύει ή με οποιονδήποτε άλλο τρόπο παρεμβαίνει σε τηλεφωνική σύνδεση ή συσκευή με σκοπό να πληροφορηθεί ή να μαγνητοφωνήσει το περιεχόμενο τηλεφωνικής συνδιάλεξης μεταξύ τρίτων. Παράγραφος 2: Όποιος αθέμιτα παρακολουθεί με ειδικά τεχνητά μέσα ή μαγνητοφωνεί προφορική συνομιλία μεταξύ τρίτων που δεν διεξάγεται δημόσια ή μαγνητοσκοπεί μη δημόσιες πράξεις τρίτων...και όποιος μαγνητοφωνεί ιδιωτική συνομιλία μεταξύ αυτού και τρίτου χωρίς τη συναίνεση του τελευταίου. Παράγραφος 3: Όποιος κάνει χρήση των πληροφοριών ή των μαγνητοταινιών ή των μαγνητοσκοπήσεων που αποκτήθηκαν με τους τρόπους που προβλέπονται στις παραγράφους 1 και 2.
Ο τηλεοπτικός "δημοσιογράφος" σε πολλές περιπτώσεις αποφαίνεται ως άτυπος δικαστής πριν την κανονική δικη, "καταδικάζοντας" τον καταγραφόμενο, σε ένα σκηνικό ρωμαϊκής αρένας. Υπάρχουν και οι κατάλληλοι δημόσιοι κατήγοροι, που συμπληρώνουν το σκηνικό και αποθεώνουν τον "δημοσιογράφο". Το κοινό επιθυμεί αίμα και ο "δημοσιογράφος" του το προσφέρει. Αλίμονο στον ατυχο πρωταγωνιστή, γιατί εδώ δεν ισχύει το τεκμήριο της αθωότητας μέχρι την δικαστική απόφαση. Φυσικά με την δημοσιοποίηση των video αυτών χωρίς την συγκατάθεση των καταγραφομένων, παραβιάζεται η αρχή της προστασίας προσωπικών δεδομένων και δεν είναι λίγες οι φορές που έχουν επιβληθεί υπέρογκα χρηματικά και όχι μόνο πρόστιμα, χωρίς όμως να διαφανεί συμμόρφωση από τους παρανομούντες. Άλλωστε το οπτικό υλικό συμπληρώνεται συχνά και με άσχετο γαργαλιστικό περιεχόμενο, ώστε να κορεστεί η οφθαλμολαγνική και αδηφάγα επιθυμία του κοινού και να ανεβεί η τηλεθέαση.
To επόμενο βήμα στις κρυφές κάμερες της τηλεόρασης αποτέλεσαν οι στρατιές των εργαζόμενων-χαφιέδων που για ένα μεροκάματο δέχτηκαν να εργαστούν για εκπομπή "αποκαλύψεων" άλλου "δημοσιογράφου", σε επιχειρήσεις και καταστήματα, προκειμένου να βγάλουν αποδείξεις για παρανομίες και παρατυπίες. Εδώ έχουμε το εξωφρενικό να θεωρείται ο παρακολουθούμενος a priori ύποπτος και εν δυνάμει ένοχος για τέλεση αδικημάτων! To πόσο αντιδεοντολογικές και παράτυπες είναι οι πρακτικές που περιγραφτηκαν προηγουμένως, αποδεικνύεται από τις επανειλλημμένες διαγραφές από την ΕΣΗΕΑ των εν λόγω "δημοσιογράφων". Παρ'όλα αυτά οι συγκεκριμένοι συνεχίζουν απτόητοι στο δημαγωγικό και λαϊκιστικό έργο τους.

Σύμφωνα με την Ενωση Επαγγελματιών Δημοσιογράφων στις ΗΠΑ, η χρήση της κρυφής κάμερας και άλλες μορφές απόκρυψης της δημοσιογραφικής ιδιότητας επιτρέπονται μόνο όταν ισχύουν όλες οι παρακάτω προϋποθέσεις:
-Οταν η πληροφορία που λαμβάνεται έχει εξαιρετική σημασία. Πρέπει να συνδέεται άμεσα με το δημόσιο συμφέρον, και ή να αποδεικνύει κάποια σημαντική «αδυναμία του συστήματος» σε υψηλό επίπεδο ή να προλαμβάνει κάποια σημαντική βλάβη σε άτομα.
-Οταν όλες οι άλλες μέθοδοι για την εξακρίβωση της ίδιας πληροφορίας έχουν αποτύχει.
-Οταν οι δημοσιογράφοι είναι διατεθειμένοι να αποκαλύψουν τη φύση της παραπλανητικής τους στάσης και να την εξηγήσουν.
-Οταν τα άτομα που κάνουν χρήση αυτών των μεθόδων και τα μέσα ενημέρωσης με τα οποία συνεργάζονται επιδεικνύουν άρτιο επαγγελματισμό και διαθέτουν όλο τον αναγκαίο χρόνο και τους οικονομικούς πόρους για να ολοκληρώσουν πλήρως το δημοσιογραφικό θέμα.
-Οταν η βλάβη που προλαμβάνεται με την αποκάλυψη της πληροφορίας είναι μεγαλύτερη από τη βλάβη που προκαλεί η δημοσιογραφική παραπλάνηση.
-Οταν οι δημοσιογράφοι προτού καταφύγουν στη χρήση τέτοιων μεθόδων εξετάσουν την υπόθεση με επιχειρήματα, συναδελφικό πνεύμα και ελεύθερη κρίση.
Δεν είναι όμως μόνο λόγοι δημοσίου συμφέροντος που επικαλούνται οι καταγραφείς. Στη δεκαετία του 1990, ο Barrie Goulding κυκλοφόρησε το “Caught in the Act”, ένα video με αποσπάσματα καταγραφών από κάμερες παρακολούθησης, που περιείχε ιδιωτικές στιγμές πολιτών, μεταξύ των οποίων και ένα ζευγάρι που έκανε έρωτα σε ανελκυστήρα. Πρίν από καιρό παρουσιαζόταν στην Ελληνική τηλεόραση εκπομπή με τίτλο Cheaters, στην οποία υποψιασμένοι απατημένοι σύζυγοι ή εραστές ζητούσαν από την εκπομπή να καταγράψει με παρακολούθηση τις κινήσεις της/του εραστή, ώστε να επιβεβαιωθεί η απιστία. Η διαπόμπευση της/του ατυχούς περιλάμβανε την δημοσιοποίηση των επίμαχων σκηνών και την αντιπαραθεση με τήν/τον απατημένο. Υπάρχουν όμως και κρυφές κάμερες που καταγράφουν ιδιωτικές στιγμές σε ξενοδοχεία ή ακόμα και σε δοκιμαστήρια ή τουαλέττες! Στις ΗΠΑ σε 24 πολιτείες θεωρείται παράνομη η χρήση των κρυφών καμερών, έστω κι αν σε ορισμένες περιπτώσεις αφορούν μόνο τις προσπάθειες καταγραφής γυμνού ή μόνο τις τοποθετημένες κρυφές κάμερες.
Στα δικά μας, μόλις στις 28/11/2007, μέλος του ΕΡΣ αποκάλυψε στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας της Βουλής, οτι η αστυνομία ζήτησε να διενεργεί παρακολούθηση εισόδου πολυκατοικιών, ακόμη και εσωτερικού διαμερισμάτων, το αίτημά της όμως απορρίφθηκε από την ΑΠΔΠΧ! Το Γ' Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), με την υπ' αριθμόν 3.922/2005 απόφασή του, έχει κρίνει ότι η χρήση της κρυφής κάμερας στην ιδιωτική και οικογενειακή ζωή είναι αντίθετη στις συνταγματικές επιταγές.
Παρόλα αυτά η χρήση καμερών για παρακολούθηση πολιτών (από ιδιωτικούς ντέτεκτιβς ή και απλούς πολίτες) έχει αυξηθεί σημαντικά, με τη χρήση ασύρματων καμερών μικρού μεγέθους που κρύβονται ή καμουφλάρονται εύκολα σε συνηθισμένα αντικείμενα, όπως στυλό, βιβλία, ρολόγια τοίχου, ρολόγια χειρός, ξυπνητήρια, PC ηχεία, μπρελόκ για κλειδιά, πακέτα τσιγάρων, ρούχα όπως γραβάτες, ψεύτικα φυτά ή παιδικά παιχνίδια! Οι κρυφές αυτές κάμερες είναι τοποθετημένες επίσης σε θόλους, πίσω από καθρέφτες ή μέσα από τρύπες μεγέθους κεφαλής καρφίτσας,ή φοριούνται στο δάκτυλο.














Ακόμα και παιδιά μαθαίνουν από μικρά την χρήση των κρυφών καμερών, αφού κάποια ιστοσελίδα, μας ενημερώνει οτι τα προϊόντα απευθύνονται και σε παιδιά άνω των 6 ετών όπως για παράδειγμα τα κοινά γυαλιά ηλίου.

Εδώ κρύβεται και το μέλλον των καμερών. Οι φανερές κάμερες θα αποτελούν μουσειακό είδος με ξεπερασμένη τεχνολογία, απλώς για να υπενθυμίζουν στον πολίτη οτι παρακολουθείται. Στην πραγματικότητα την δουλειά θα κάνουν χιλιάδες κρυφές μικροκάμερες τοποθετημένες και καμουφλαρισμένες στα πιο απίθανα σημεία (μέσα σε φωτεινούς σηματοδότες, σε στύλους φωτισμού, σε πινακίδες, σε δέντρα) ή εν κινήσει (σε ανθρώπους, οχήματα). Αποτελεί λοιπόν αφέλεια οποιαδήποτε αντίδραση με σκοπό την καταστροφή των φανερών καμερών, όταν θα υπάρχουν οι φανερές ή κρυφές φορητές μικροκάμερες, όπως και οι σταθερές κρυφές μικροκάμερες. Γι'αυτό και οι βανδαλισμοί που γίνονται στις ήδη τοποθετημένες κάμερες έχουν απλώς συμβολικό και πολιτικό χαρακτήρα.
Την κατάσταση αυτή επιτείνει η εξέλιξη των κινητών τηλεφώνων με ενσωματωμένη κάμερα. Στην Μ.Βρετανία στο τέλος του 2006 κυκλοφορούσαν 33,5 εκατομμύρια τέτοια κινητά τηλέφωνα! Καθένας μπορεί να λαμβάνει εικόνα και να καταγράφει σε video ότι επιθυμεί, μέσω του προσωπικού του κινητού, χωρις την συγκατάθεση αυτών που βιντεοσκοπεί και εν αγνοία τους, και η ιδιωτικότητα του πολίτη γίνεται όνειρο θερινής νυκτός. Από εκεί και πέρα, η κατάσταση γίνεται ανεξέλεγκτη. Το video ή η φωτογραφία μπορεί να κάνει το γύρο του κόσμου, από κινητό σε κινητό, ή από υπολογιστή σε υπολογιστή μέσω π.χ. του Youtube και του Flickr. Το αποτέλεσμα εξαρτάται από το κίνητρο του καταγραφέα. Μπορεί να αποκαλύψει την αυθαιρεσία (κατάχρηση εξουσίας αστυνομικών σε πολίτες) ή να εξευτελίζει τα θύματά του (περίπτωση της μαθήτριας στην Αμάρυνθο).
"Την τελευταία δεκαετία βρεθήκαμε υπό παρακολούθηση από κάμερες ασφαλείας και τον κρατικό Μεγάλο Αδελφό. Οι σημερινοί αδιάκριτοι διώκτες, όμως, είναι απλοί πολίτες με βιντεοκάμερες στα κινητά τους", λέει ο καθηγητής ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, Φρεντ Τέρνερ και το ρεπορτάζ χαρακτηρίζει το φαινόμενο ως "Μεγάλο Εξάδελφο".
Η επιτήρηση όμως μπορεί να γίνει και προς άλλη κατεύθυνση (Counter surveillance): πολίτες φωτογραφίζουν ή βιντεοσκοπούν αστυνομικούς, πελάτες τους καταστηματάρχες, και οι επιβάτες τους οδηγούς ταξί που διαθέτουν κάμερες! Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο Steve Mann (καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο) και η ομάδα του. Ο σκοπός του είναι να ενισχύσει την εσωτερική δύναμη του πολίτη στη διαδραστική του σχέση με την τεχνολογία.


Σύμφωνα με τον Steve Mann, σε αντίθεση με το surveillance [επιτήρηση, από το Γαλλικό "sur"(above) και "veiller" (to watch)], υπάρχει ο όρος sousveillance από το Γαλλικό "sous" (below) και "veiller" (to watch), που σημαίνει την καταγραφή μίας δραστηριότητας από ένα από τους συμμετέχοντες. Το πρόβλημα συνίσταται στο τί θεωρείται τυχαίο και τί σκόπιμο σε μια τέτοια καταγραφή. Ο καθένας μπορεί να χρησιμοποιήσει το επιχείρημα οτι το υλικό που κατέγραψε προέκυψε τυχαία. Το υφιστάμενο νομικό κενό σε συνδυασμό με την αναπτυξη της τεχνολογίας και την ολοένα αυξανόμενη χρήση των προσωπικών μηχανημάτων καταγραφής, θα οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες καταστάσεις στο μέλλον, οπότε και θα χρειαστεί να μπούν συγκεκριμένοι νέοι κανόνες. Ο Steve Mann χρησιμοποιεί και υποστηρίζει τον όρο equiveillance, ως την εξισορρόπηση ανάμεσα στο surveillance και στο sousveillance, ανεξάρτητα αν η ανισορροπία προέρχεται από την μία πλευρά ή και από τις δύο.
Υπάρχει επίσης ο πολιτικός ακτιβισμός στο διαδίκτυο που λέγεται ‘hacktivism’(από τη συνένωση των λέξεων hack και activism), που περιλαμβάνει δράσεις τόσο μέσω των υπολογιστων όσο και στο δρόμο. Μάλιστα αναπαράγονται εναλλακτικές ειδήσεις, γεγονός που λαμβάνει άλλες διαστάσεις όταν συμβαίνει σε μη δημοκρατικά καθεστώτα. Η χρήση οπτικού υλικού από κάμερες, είναι ζωτικής σημασίας για την υποστήριξη των ειδήσεων αυτών. Η καταγραφή και δημοσιοποίηση όμως βίαιων γεγονότων από μη δημοσιογράφους ήδη ποινικοποιείται στη Γαλλία, ακόμα κι αν πρόκειται για υλικό που αποδεικνύει βία από κρατικούς φορείς.
Η έλλειψη προστασίας του πολίτη από τις κρυφές ή φανερές κάμερες που τον καταγράφουν, οδήγησε ορισμένους να ενημερώνουν μέσω internet για τα σημεία που βρίσκονται κάμερες (όπως στο Μανχάταν), να συστήνουν στον κόσμο να αποφεύγει συγκεκριμένα μέρη ή να ακολουθεί εναλλακτικές διαδρομές χωρίς κάμερες! Επίσης κυκλοφορούν συσκευές που ανιχνεύουν κρυφές κάμερες σε εσωτερικούς ή εξωτερικούς χώρους!



Πολλές φορές όμως οι ίδιοι οι πολίτες επιθυμούν να γίνουν θέαμα, τοποθετώντας κάμερες στο σπίτι τους, συνδεδεμένες με τον υπολογιστή τους και επιτρέποντας σε όποιον θέλει να παρακολουθήσει την καθημερινότητά τους μέσω διαδικτύου. Η έκθεση φτάνει μέχρι και το πορνογραφικό περιεχόμενο. Ακόμα και η σεξουαλικότητα έχει γίνει virtual. Από τους πρώτους και περισσότερο διάσημους ήταν η Jennifer Ringley με το JenniCAM, όταν το 1996 εγκατέστησε μία κάμερα στο δωμάτιο του κολεγίου της, συνεχίζοντας τη ζωή της ενώ χρήστες του διαδικτύου μπορούσαν να παρακολουθήσουν κάθε της στιγμή. Στις στιγμές αυτές περιλαμβάνονταν και αυτές στις οποίες έκανε sex. Όταν κάποιος της ζήτησε να επαναλάβει κάποιες "πόζες" της, η ίδια έκλεισε την κάμερα, αλλά την ξαναενεργοποίησε λίγο καιρό μετά γιατί "ένοιωθε μόνη χωρίς την κάμερα"!


Για κάποιους οι προσωπικές web κάμερες αφορούν μία προσπάθεια να επανέλθει στο προσκήνιο το άτομο, να αντιληφθεί οτι ανήκει στον εαυτό του και μπορεί το ίδιο να διαχειριστεί την εικόνα του και όχι άλλοι για λογαριασμό του. Για κάποιους άλλους πρόκειται για το τελευταίο οχυρό της ιδιωτικότητας που πέφτει, με στόχο την απόλυτη ελευθερία, ως μία πράξη ανατρεπτική! Για τους περισσότερους είναι απλή επιδειξιομανία ή προσπαθεια επικοινωνίας. Στο άρθρο του I am a videocam, ο καθηγητής Tabor υποστηρίζει οτι "η άλγεβρα της επιτήρησης κατασκευάζει τις ονειροπωλήσεις της ηδονοβλεψίας, της επιδειξιομανίας και του ναρκισσισμού". Ξεκινώντας από μία ταπεινή καφετιέρα στο πανεπιστήμιο του Cambridge, οι webcams εξαπλώθηκαν με απίστευτη ταχύτητα σε όλο τον κόσμο. Ο καθένας μπορεί να παρακολουθεί σε πραγματικό χρόνο τι συμβαίνει στο σαλόνι μιας οικογένειας ή στο δωμάτιο ενός φοιτητή χιλιάδες χιλιόμετρα μακρυά. Όμως οι web κάμερες μπορούν να εστιάζουν και σε κοινόχρηστους χώρους, δημιουργώντας τα ίδια ερωτηματικά όπως και οι κάμερες των CCTV, ενώ πρόσβαση έχουν όλοι μέσω internet. Mάλιστα την δυνατότητα να τοποθετούν κάμερες παρακολούθησης σε οποιοδήποτε χώρο, αρκεί να είναι δημόσιος, την κέρδισαν επαγγελματίες bloggers στο Διευρωπαϊκό Δικαστήριο, με το αιτιολογικό οτι εφόσον οι κυβερνήσεις των κρατών-μελών είχαν εκ του νόμου δικαίωμα να τοποθετήσουν κάμερες παρακολούθησης σε δημόσιους χώρους, τότε και ο καθένας εκ των πολιτών θα είχε τα ίδιο δικαίωμα. Web κάμερες παρακολουθούν και εμφανίζουν ανανεούμενες εικόνες χιλιάδων τοποθεσιών σε όλο τον πλανήτη, επί 24 ώρες,όπως συμβαίνει στο earthcam.

Ας εξετάσουμε τα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν την παρουσία και την καταγραφή των καμερών.
Ένα από αυτά βασίζεται στο γεγονός οτι η πλειοψηφία της κοινής γνώμης διάκειται θετικά στις κάμερες (πιστεύοντας οτι παράγουν αποτελέσματα). Αυτό συμβαίνει γιατί η οργανωμένη χειραγώγηση της κοινής γνώμης περιλαμβάνει την απόκρυψη των αποκαλυπτικών δεδομένων των ερευνών και την προπαγάνδα υπέρ των καμερών στο όνομα της (αμφίβολης εως ανύπαρκτης) ασφάλειας. Στην Μεγάλη Βρετανία, στη κατ'εξοχήν χώρα της παρακολούθησης, οι ληστές στο Λονδίνο αυξήθηκαν κατά 8% από το 2005 μέχρι το 2006, οι επιθέσεις των τσαντάκηδων αυξήθηκαν κατά 12%, τα αδικήματα τα σχετικά με τα ναρκωτικά κατά 16%, ενώ από το 1997 ως το 2006 αυξήθηκαν κατά 33% και οι δολοφονίες. Αλλά ακόμα χειρότερα, από το 2003 μέχρι το 2006 μειώθηκαν κατά 23% και οι καταδίκες αναφορικά με το σύνολο των αδικημάτων, άρα οι κάμερες αδυνατούν να παράσχουν εκείνα τα στοιχεία που θα οδηγούσαν σε αυξημένες συλλήψεις και καταδίκες κακοποιών. Οι εγκληματίες δηλαδή ούτε τις φοβούνται τις κάμερες για να μειώσουν τις δραστηριότητές τους ούτε και συλλαμβάνονται από τις κάμερες. Αλλά και η αποδοχή των πολιτών δεν αφορά όλες τις κάμερες. Σύμφωνα με την μελέτη του Olten, περισσότερο από το 60% των συμμετεχόντων σε αυτή συμφωνούσαν στη άποψη οτι "όσοι δεν έχουν τίποτα να κρύψουν δεν πρεπει να φοβούνται τις κάμερες", ενώ διαφωνούσε μόνο το 18%. Όμως δεν ήταν τόσο απλά τα πράγματα. Όταν εξειδικευόταν το ερώτημα, το ποσοστό άλλαζε. Ενώ υπήρχε αποδοχή για δημόσιους χώρους, όπως τα πάρκινγκ και το μετρό, η αποδοχή μειωνόταν σημαντικά για τους χώρους εργασίας (15%) και τους γύρω από την κατοικία χώρους (37%), που θεωρούνταν χώροι πιό προσωπικοί ή ακόμα και στις πλατείες (47%) στις οποίες υπάρχει μεγαλύτερη κοινωνικότητα. Επίσης στην ερώτηση για τις κάμερες που εστιάζουν σε δημόσιο χώρο η αποδοχή ήταν 26,8% και η αντίθεση 47,6%.
Η αποδοχή των καμερών εκ μέρους των πολιτών οφείλεται επίσης στο οτι η οργανωμένη περιστολή των ελευθεριών στο όνομα της ασφάλειας γίνεται ελεγχόμενα και αργά, στο όνομα και στην προσμονή της ασφάλειας, που δεν έρχεται ποτέ. Πάντα υπάρχει μία αφορμή για την σταδιακή επέκταση του μέτρου. Χθές, η χρήση των καμερών για την κυκλοφορία, σήμερα, για τις διαδηλώσεις, αύριο τι; Ο καθηγητής του Bρετανικού πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, Ρος Αντερσον, συνέκρινε την παρούσα κατάσταση με το βράσιμο ενός βατράχου. Η θερμοκρασία στην κατσαρόλα ανεβαίνει σιγά σιγά κι έτσι εκείνος δεν πηδάει έξω. Αν η ελευθερία περιστέλλεται σιγά σιγά, ο κόσμος συνηθίζει. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αντιλαμβανονται τον κίνδυνο, δεν κατανοούν πόσο σημαντική και πιθανή είναι μία αύξηση της επιτήρησης από το κράτος και τους ιδιώτες, ούτε καταλαβαίνουν οτι ο κίνδυνος δεν προκύπτει από ένα κυβερνητικό πρόγραμμα μόνο, αλλά από ένα αριθμό παράλληλων προγραμμάτων στον τομέα της τεχνολογίας, της δικαιοσύνης και της πολιτικής. Ο συγγραφέας Christian Parenti τιτλοφόρησε το βιβλίο του για την γενικευμένη επιτήρηση The Soft Cage: Surveillance in America from Slavery to the War on Terror, ακριβώς γιατί πρόκειται για ένα τύπο κοινωνικού ελέγχου που είναι "μαλακός", επειδή υπάρχει ελευθερία, σε αντίθεση με ένα τυπικό "σκληρό" αστυνομικό καθεστώς. Από την άλλη πλευρά είναι ενδιαφέρον οτι συγκεκριμένα μεμονωμένα γεγονότα ή κρίσεις, όπως η απαγωγή ενός παιδιού (Μεγάλη Βρετανία) ή μία μαζική δολοφονία σε σχολείο (ΗΠΑ-Ρωσία), μια τρομοκρατική επίθεση (ΗΠΑ-Ρωσία-Μεγάλη Βρετανία) ή η ανησυχία για την εγκληματικότητα, καταστάσεις που προκαλούν φόβο και πανικό στους πολίτες, μπορούν να επηρεάσουν δυσανάλογα δραστικά την άποψή τους για τις κάμερες και να οδηγήσουν την κοινή γνώμη να ζητήσει την επέκταση της λειτουργίας τους, κάτι που μεταφράζεται ως πίεση στους πολιτικούς για δραστικές λύσεις. Βέβαια η τοποθέτηση καμερών δεν πρόκειται να αποτρέψει την επανάληψη αυτών των γεγονότων, αλλά αυτό είναι μία άλλη άσχετη υπόθεση, όσο δημιουργείται η ψευδαίσθηση της ασφάλειας στον πολίτη.

Ένα άλλο επιχείρημα συνίσταται σε αυτή τη αρχή: είναι τόσο εκτεταμένη και οργανωμένη η παρακολούθηση όπως την περιγράψαμε προηγουμένως, που είναι δυνατόν να μας ενοχλούν οι κάμερες;
Στο θέμα της καταπάτησης των ελευθεριών υπάρχουν πολλές κερκόπορτες. Κάθε υποχώρηση εκ μέρους των πολιτών είναι σημαντική και οδηγεί σε περαιτέρω καταστρατήγηση θεμελειωδών δικαιωμάτων που κατακτήθηκαν με κόπο. O καλύτερος τρόπος να επιβάλλεις οπισθοδρομικά μέτρα, είναι να έχεις δημιουργήσει ασφυκτικές καταστάσεις, φέρνοντας σε απόγνωση ή σε απάθεια τους πολίτες και κάνοντάς τους "υπάκοους". Οι σύγχρονοι καιροί είναι δύσκολοι για όλους, και επιβάλλεται εγρήγορση και δράση. Τελικά το ζήτημα αφορά σε σημαντικό βαθμό την ευαισθητοποίηση, την ενημέρωση και την αντιδραση του πολίτη. Κατα μία άποψη οι φανερές κάμερες αποτελούν ένα μικρό μέρος ενός ευρύτερου συστήματος επιτήρησης και αν επικεντρωθούμε σε αυτές βλέπουμε το δέντρο και όχι το δάσος. Όλα όμως έχουν την αξία τους.

Κάποιοι άλλοι υποστηρίζουν οτι είναι νόμιμη γενικά η λειτουργία των καμερών. Η απάντηση είναι απλή: η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) έχει θέσει τις αυστηρές προϋποθέσεις λειτουργίας των καμερών στη χώρα μας. Μέχρι την οριστική απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας που αναμένεται σύντομα, ισχύουν οι αποφάσεις της ανεξάρτητης αρχής. Αν σε κάποιον δεν αρέσουν, έχει το δικαίωμα να αλλάξει τους νόμους. Αλλά μέχρι να τους αλλάξει, οι νόμοι που ισχύουν σήμερα είναι αυτοί που έχουμε και είμαστε υποχρεωμένοι όλοι να τους εφαρμόζουμε, αλλιώς δεν μπορούμε να μιλάμε για κράτος δικαίου.
Όμως έχουμε και την Επιτροπή της Βενετίας, το αρμόδιο όργανο του Συμβουλίου της Ευρώπης για την εφαρμογή της Δημοκρατίας μέσω του Νόμου, στις 47 χώρες-μέλη του (σ.σ.: της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένης), η οποία με πρόσφατη δημόσια παρέμβασή της (Μάρτιος 2007) αποφαίνεται ότι:
1.Η χρήση των καμερών στους δημόσιους χώρους παραβιάζει το δικαίωμα στην ιδιωτική ζωή και στην ελευθερία κινήσεων των πολιτών.
2.Η πρακτική της καθημερινής βιντεοσκόπησης των κινήσεων των πολιτών στους δρόμους έχει αποτέλεσμα τη συγκέντρωση πληθώρας προσωπικών δεδομένων, η χρήση των οποίων είναι ανεξέλεγκτη.
3.Κίνδυνο για τις προσωπικές ελευθερίες αποτελεί και η χρήση, φανερών και «κρυφών», καμερών από ιδιωτικές εταιρείες και φορείς.
Με την παρέμβασή της, η «Επιτροπή της Βενετίας» καλεί τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών του Συμβουλίου της Ευρώπης να λάβουν άμεσα και συγκεκριμένα μέτρα έτσι ώστε:
1.Να καθιερωθούν και να γνωστοποιηθούν από τις αρχές οι ζώνες των δημοσίων χώρων που «εποπτεύονται» από κάμερες.
2.Να προβούν στη σύσταση ανεξάρτητων εθνικών αρχών (όπως έχει γίνει σε αρκετά Ευρωπαϊκά κράτη), οι οποίες θα μπορούν να εγγυηθούν τη νομιμότητα τόσο της εγκατάστασης όσο και της χρήσης των καμερών στους δρόμους.
Οπως διευκρινίζει η Επιτροπή, στις ανεξάρτητες εθνικές αυτές αρχές θα πρέπει να συμμετέχουν και διαπρεπείς νομικοί, οι οποίοι θα διασφαλίσουν τη νομιμότητα της χρήσης των καμερών σε δημόσιους χώρους, σε συνδυασμό με όσα προβλέπει η Ευρωπαϊκή Σύμβαση Προστασίας Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και η Διεθνής Νομοθεσία για τη συλλογή και επεξεργασία των προσωπικών δεδομένων.
Δεν χρειαζεται να υπενθυμίσουμε οτι στην Ελλάδα από το 1997 έχουμε συστήσει την αρμόδια ανεξάρτητη αρχή (ΑΠΔΠΧ), την οποία όμως προσπαθούμε να απαξιώσουμε όσο περισσότερο μπορούμε!

Όσοι υποστηρίζουν την λειτουργία των καμερών ανεξαρτήτως χρήσης, χρησιμοποιούν επίσης το κλισέ "δεν έχω τίποτα να κρύψω". Το συμπληρώνουν δε με το επιχείρημα οτι μεγαλύτερη σημασία έχει η σύλληψη των τρομοκρατών ή των κοινών εγκληματιών, παρά η υποκλοπή ενός τηλεφωνήματος ή ενός e-mail, ή η καταγραφή μας με κάμερα (αν και τελικά η επίτευξη του πρώτου δεν προϋποθέτει κατ'ανάγκη την εφαρμογή του δεύτερου).
Ενδιαφέρουσα είναι η άποψη του καθηγητή Νομικής του Πανεπιστημίου Τζώρτζ Ουάσινγκτον Daniel J. Solove, που διατυπώνει στη μελέτη του με τίτλο "I’ve Got Nothing To Hide’ And Other Misunderstandings of Privacy". Υποστηρίζει λοιπόν οτι το πρόβλημα του επιχειρήματος "δεν έχω τίποτα να κρύψω" έχει την βάση του στην υπόθεση οτι η ιδιωτικότητα συνδέεται με την απόκρυψη κακών πραγμάτων. Το αποτέλεσμα είναι να εξομοιώνεται η ιδιωτικότητα με την μυστικότητα και την απόκρυψη. Η αλήθεια είναι οτι η ιδιωτικότητα δεν είναι μονοσήμαντη και επιδέχεται διαφορετικές ερμηνείες. Η ιδιωτικότητα όμως προστατεύει τις πληροφορίες γύρω από το άτομο, γιατί το εκθέτει λιγότερο αλλά και γιατί του δίνει εκείνο το ζωτικό χώρο για να αναπνεύσει, χωρίς να στραγγαλιστεί μέσα από την συνεχή επαφή με τους άλλους. Εξάλλου, οι πληροφορίες που συνοδεύουν το άτομο αξιολογούνται διαφορετικά, ανάλογα με το καθεστώς και το αξιακό σύστημα της εποχής. Κάτι που φαίνεται αθώο σήμερα, αύριο μπορεί να είναι επιλήψιμο. Όσοι θεωρούν τους εαυτούς τους συντηρητικούς, ώστε να πιστεύουν οτι ότι και να κάνουν, ότι και να πουν, δεν έχουν να κρύψουν τίποτα και δεν φοβούνται τίποτα, δεν μπορούν να ξέρουν τι από όλα αυτά θα θεωρείται αύριο επιλήψιμο και θα τιμωρείται, αν η συναναστροφή τους με "υπόπτους", θα τους κάνει και αυτούς υπόπτους, ή ποιά αγαπημένα τους πρόσωπα θα μπουν στο μέλλον σε μαύρες λίστες λόγω των πεποιθήσεων και των πράξεών τους που καταγράφησαν σε κάμερες. Το σημερινό "δεν έχω τίποτα να κρύψω" μπορεί να γίνει το αυριανό "δεν ήξερα οτι ήταν παράνομο"! Οι περισσότεροι κινούνται στο δίπολο "ασφάλεια αντί της ιδιωτικότητας". Στην πραγματικότητα το δίπoλο είναι "ελευθερία αντί του ελέγχου". Η ιδιωτικότητα μετατρέπεται λοιπόν σιγά σιγά σε "μετρητή" ελευθερίας.

Όπως γράφει η εφημερίδα The Economist, "κάποτε ήταν εύκολο να ξεχωρίσει κανείς αν ζεί σε ελεύθερη χώρα ή σε δικτατορία. Σ’ ένα παραδοσιακό αστυνομικό κράτος, οι σπιούνοι είναι παντού, είτε οι ίδιοι είτε το δίκτυο των πληροφοριοδοτών τους, που διαπερνά κάθε χώρο εργασίας, κοινότητα και οικογένεια. Φυλάσσουν τις πληροφορίες τους σε φακέλους που περιέχουν εκατομμύρια κιτρινισμένες σελίδες και η πρόσβαση σε αυτές αποτελεί τόσο αποτελεσματικό εργαλείο τρόμου όσο και οι αίθουσες των βασανιστηρίων. Αυτές τις μέρες, τα δεδομένα για τη γεωγραφική μας θέση, τις αγορές, τη συμπεριφορά και την προσωπική μας ζωή συλλέγονται, φυλάσσονται και ανταλλάσσονται σε μια κλίμακα που κανένας δικτάτορας της παλαιάς σχολής δεν θεωρούσε εφικτή".
Η Γερμανική ταινία Οι ζωές των άλλων έδειχνε το οργουελικό περιβάλλον στην κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία, με τους χιλιάδες χαφιέδες της ασφάλειας, που παρακολουθούσαν τα θύματά τους εντός και εκτός της οικίας τους. Τα θύματα με τη σειρά τους προτιμούσαν τις συναντήσεις σε "ασφαλή" μέρη, γιατί ακόμα και στα σπίτια τους όλα καταγράφονταν.








(εικόνες από εδώ και εδώ)


Η Ανατολική Γερμανία χρησιμοποιούσε ευρέως κάμερες Τσεχοσλοβακικής κατασκευής με Γερμανικό φακό, που τοποθετούσε σε δημόσια κτήρια και ξενοδοχεία, μέσα σε κυλινδρικές κατασκευές στους τοίχους. Στην ταινία ακουγόταν από τη Στάζι το γνωστό επιχείρημα: "αν δεν έχεις κάνει τίποτα παράνομο, δεν έχεις τίποτα να κρύψεις". Το καθεστώς θεωρούσε όμως όλο τον πληθυσμό εν δυναμει αντικαθεστωτικό και επικίνδυνο. Αλλά αυτά συνέβαιναν σε ένα καθεστώς με διώξεις, έλλειψη δημοκρατίας και ελεύθερης έκφρασης. Ποιός περίμενε οτι κάτι ανάλογο θα έβλεπε από την άλλη άκρη του παραπετάσματος, αυτή που επαιρόταν για την δημοκρατία της και την ελευθερία της! Τι διαφορά έχει η κάμερα που "παρακολουθεί" και "ακούει" σε ένα καπιταλιστικό κράτος από αυτήν σε ένα κομμουνιστικό κράτος του (πρώην) υπαρκτού σοσιαλισμού; Όταν οι ΗΠΑ, που έχουν την δυνατότητα παρακολούθησης πολιτών σχεδόν σε όλο τον κόσμο, θέτουν το αμείλικτο δίλημμα "ή μαζί μας ή εναντίον μας", πόσο "αντικαθεστωτικοί" και "επικίνδυνοι" μπορούμε να αισθανόμαστε ή να μας χαρακτηρίζουν, όταν δεν συμφωνούμε με τις πρακτικές τους; Πόσο σίγουρος μπορεί να είναι κάποιος, οτι κάτι που θα πεί χαριτολογώντας στο δρόμο, δεν θα εκληφθεί ως ύποπτο από ένα μελλοντικό συγκεντρωτικό ή ακόμα και τυπικά δημοκρατικό καθεστώς και δεν θα χρησιμοποιηθούν εναντίον του στοιχεία που επιμελώς και για πολλά χρόνια θα έχουν συγκεντρωθεί από όλες τις δυνατές πηγές; Πόσο τρομακτικό δεν είναι να διαμαρτύρεσαι ειρηνικά για τον πόλεμο στο Ιράκ και ταυτόχρονα να καταγράφεσαι στην στρατιωτική αντιτρομοκρατική βάση δεδομένων, με τον τίτλο "δυνητική τρομοκρατική δραστηριότητα" ("potential terrorist activity"),όπως συμβαίνει σήμερα στις ΗΠΑ; Και πόσο ευχάριστο είναι να περπατάς στο δρόμο και να ξέρεις οτι κάποιοι πίσω από ένα μονιτορ σε παρακολουθούν και μπορούν να ακούν τις συνομιλίες σου; Τελικά η ιδιωτικότητά μας (privacy) αρχίζει και τελειώνει στους 4 τοίχους του σπιτιού μας;
To παράδειγμα που αναφέρει ο Διδάκτωρ Νομικής, δικηγόρος Βαγγέλης Μάλλιος είναι χαρακτηριστικό: "το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έκρινε οτι στην έννοια της ιδιωτικότητας εμπίπτουν και συμπεριφορές που ακολουθούνται σε δημόσιο χώρο και δικαίωσε την Καρολίνα του Μονακό, ανατρέποντας μάλιστα αντίθετη απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της Γερμανίας. Επρόκειτο συγκεκριμένα για τη δημοσίευση φωτογραφιών της, οι οποίες την απαθανάτιζαν όχι απλώς να περπατά στο δρόμο ή να ψωνίζει, αλλά να γευματίζει συνοδευόμενη σε χώρο όπου ήταν αντικειμενικά προφανές ότι ήθελε να αποφύγει τα αδιάκριτα βλέμματα των τρίτων".
Γενικά αν ένα άτομο σε φωτογραφίζει ή σε βιντεοσκοπεί σε δημόσιο χώρο δεν υπάρχει νομικό επιχείρημα για την αποτροπή της λήψης και την δημοσίευσή της. Υπάρχουν όμως εξαιρέσεις που βασίζονται στο τι κάνει ο καταγραφόμενος ή αν υπάρχει παρενόχληση από επαναλαμβανόμενη καταγραφή. Στην αναδιάταξη των σχέσεων δημοσίου και ιδιωτικού, η έννοια της ιδιωτικότητας δεν οριοθετείται πλέον από τη χωρική απομόνωση του σπιτιού μας. Αντίθετα, περιλαμβάνει την αξίωση του καθενός να γίνονται σεβαστές οι ιδιωτικές του επιλογές και ο «προσωπικός του κόσμος», ακόμα και όταν βρίσκεται σε δημόσιο χώρο.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα καθορισμού της ιδιωτικότητας σε σχέση με την ελευθερία του ατόμου είναι το ακόλουθο: Το 1995, ο Geoff Peck έκοψε τις φλέβες των καρπών του σε μία απόπειρα αυτοκτονίας, στο Brentwood του Εssex. To σύστημα παρακολούθησης της πόλης το κατέγραψε και ειδοποιήθηκε η αστυνομία. Αν και ο Peck ευχαρίστησε το δημοτικό συμβούλιο για τη σωτηρία του, ταυτόχρονα το κατήγγειλε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, επειδή δόθηκε στα ΜΜΕ κομμάτι από το video, χωρίς να το γνωρίζει ο ίδιος. Ξαφνικά, ο καθένας ήξερε και μπορούσε να δεί την απόπειρα του Peck. Μπορεί να δεί κανείς την υπόθεση ως μία μάχη ενός καθημερινού ανθρώπου να πραγματοποιήσει μια προσωπική ενέργεια, εναντίον του δικαιώματος του συμβουλίου να χρησιμοποιήσει αποσπάσματα του video για λαϊκή κατανάλωση. Ταυτόχρονα όμως πρόκειται και για μία διαμάχη για το αν το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα αντιστρατεύεται το δικαίωμα προσωπικών ενεργειών, όπως η χρήση κάμερας σε δημόσιο χώρο. Αν ο Peck κέρδιζε τη δίκη, τότε οι δημόσιοι χώροι θα γίνονταν λιγότερο δημόσιοι και λιγότερο ελεύθεροι για τον καθένα από εμάς. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δικαίωσε τον Peck και του επιδίκασε 11,800 ευρώ για ηθική βλάβη και 18,075 ευρώ για τα δικαστικά έξοδα.
Πέραν όμως των νομικών επιχειρημάτων, υπάρχει το μεγάλο ζήτημα της κοινωνικής αλληλεγγύης. Όσο θα υπάρχουν συμπολίτες μας που θα διαμαρτύρονται για την καταπάτηση των ατομικών τους δικαιωμάτων, είμαστε υποχρεωμένοι ως κοινωνία να τους συμπαρασταθούμε. Δεν έχει σημασία αν πρόκειται για μικρή ή μεγαλύτερη μειοψηφία. Δεν έχει σημασία αν εμείς δεν αντιλαμβανόμαστε την κατάσταση ως καταπίεση. Ας δούμε την ουσία της υπόθεσης: μήπως το ίδιο το κράτος, ο θεματοφύλακας του νόμου, είναι αυτός που κάποιες φορές τον παραβιάζει; πόση δύναμη έχει ένας μεμονωμένος πολίτης που υφίσταται αυτήν την αυθαιρεσία μπροστά σε ένα πανίσχυρο κρατικό μηχανισμό; πόση νομιμοποίηση μπορεί να έχει ένα κράτος, που στο όνομα μιας σχετικής πλειοψηφίας, ψηφίζει ανελεύθερους νόμους; και ποιά είναι η αντίδραση του μέσου πολίτη που παρακολουθεί αμέτοχος και από απόσταση τα τεκταινόμενα; Σε όσους λοιπόν υποστηρίζουν οτι δεν έχουν τίποτα να κρύψουν και επιθυμούν τις κάμερες συλλήβδην, θα τους απαντήσω οτι και εγώ δεν έχω τίποτα να κρύψω, και εγώ δεν κάνω κάτι παράνομο, αλλά συμπαρίσταμαι σε αυτούς που βιώνουν προσωπικά την καταπίεση και δεν κοιτάζω μόνο τον εαυτούλη μου.

Η ψυχολογική επίπτωση της παρουσίας των καμερών είναι αξιοσημείωτη, τόσο στην εμπέδωση της αίσθησης της ασφάλειας, όσο και της αίσθησης της ψυχολογικής πίεσης από την παρουσία τους. Η αίσθησης ασφάλειας ενισχύεται από τον αριθμό των καμερών και τα σημεία τοποθέτησής τους και όχι τόσο από την αποτελεσματικότητά τους. Όσο περισσότερες, τόσο καλύτερα, αποφαίνεται ο πολίτης με ικανοποίηση. Οι έρευνες όμως δείχνουν οτι η εγκληματικότητα δεν μειώθηκε, αλλά ο κόσμος εξακολουθεί να αισθάνεται πιο ασφαλής! Στην πραγματικότητα η εγκληματικότητα σπάνια αποτρέπεται, απλώς μπορεί να εξιχνιαστεί συχνότερα. Υπάρχουν οι παραβάτες του νόμου που δεν θέλουν να αποκαλυφθούν. Θα κάνουν τα πάντα για αυτό: θα αποφύγουν τις κάμερες ή θα καλύψουν τα χαρακτηριστικά τους. Υπάρχουν και αυτοί που θέλουν την δημοσιότητα, θέλουν να καταγραφεί η ενέργειά τους και οι κάμερες τούς δίνουν αυτήν την ευχαρίστηση: όσοι θα κάνουν τρομοκρατική επίθεση ζωσμένοι με εκρηκτικά, όσοι έχουν το βίτσιο της προβολής και της επίδειξης.
Η ασφάλεια όμως αφορά και την προστασία από κάθε είδους επιθετική και αυθαίρετη συμπεριφορά και ειδικά την κατάχρηση εξουσίας, όπως αυτή των αστυνομικών. Μέχρι τώρα ο πολίτης βρισκόταν στο έλεος των αστυνομικών, οι οποίοι αμυνόμενοι για αυθαιρεσίες τους, κατηγορούσαν τους πολίτες για αντίσταση κατά της αρχής. Οι κάμερες στις ΗΠΑ έχουν δικαιώσει τους πολίτες σε πολλές περιπτώσεις, όπως αυτή των διαδηλωτών εναντίον του Μπους στο συνεδρίο των Ρεπουμπλικανων το 2004 ή του ξυλοδαρμού του Rodney King από αστυνομικούς του Λος Αντζελες το 1991.

Το γεγονός της καταγραφής απο κάμερες, έχει κανει πιο προσεκτικούς και τους ίδιους τους αστυνομικούς, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις το ενοχοποιητικό υλικό "χανεται" κάτω από περίεργες συνθήκες! Όμως μπορεί κάποιος να ισχυριστεί οτι δεν χρειάζεται να περιμένει τις κάμερες κλειστού κυκλώματος για να τον δικαιώσουν, όταν υπάρχουν τα κινητά τηλέφωνα για να καταγράψουν την αυθαιρεσία (παράδειγμα o ξυλοδαρμός του φοιτητή στη Θεσσαλονίκη, υπόθεση ζαρντινιέρα).

(εικόνα από εδώ)

Από την άλλη μεριά υπάρχει αυξανόμενη ψυχολογική πίεση που προκύπτει όχι μόνο από τις κάμερες, αλλά από όλα τα συστήματα καταγραφής. Η έρευνα του ACLU ισχυρίζεται οτι η παρακολούθηση σε δημόσιο χώρο προκαλεί στον κόσμο αρκετά λιγότερη εμπιστοσύνη στην πεπερασμένη ελευθερία που έχουν, να δράσουν, να μιλήσουν και να σχετιστούν μεταξύ τους. Ταυτόχρονα μπορεί να δημιουργήσει πρόβλημα στη καθημερινότητα του ατόμου. Σε μία σειρά από ερωτήματα όπως: έχεις παραβρεθεί σε πολιτική συγκέντρωση; έχεις αναζητήσει θεραπεία από ψυχίατρο; έχεις πιεί ποτό σε gay bar; έχεις επισκεφτεί κλινική γονιμότητας;, η δημοσιογράφος Katherine Mangu-Ward απαντά οτι όση και να είναι η επιτήρηση και η παρακολούθηση, αυτή δεν θα επηρεάσει τον πολίτη. Εγώ δεν θα ήμουν τόσο σίγουρος για την απάντηση. Όσοι αποδέχονται τις κάμερες και διατείνονται οτι δεν έχουν τίποτα να κρύψουν, είναι συνήθως άνθρωποι χαμηλού προφίλ, χωρις ιδιαίτερη σχέση με τα κοινά και την πολιτική, που ανήκουν στις μάζες που δεν διακρίνονται, σε πρώτη ανάγνωση, για κάποια ιδιαιτερότητά τους. Δεν φαντάζονται με ποιόν τρόπο θα ενδιαφέρουν την πολιτεία (ή οποιονδήποτε άλλο) οι δραστηριότητές τους. Θέλουν την ησυχία τους και την ασφάλειά τους και τίποτε άλλο. Δεν ενδιαφέρονται για τις περιπέτειες των άλλων, αφού νομίζουν οτι αυτές δεν θα αγγίξουν τους ίδιους. Όμως απλοί άνθρωποι, σαν τους παραπάνω, υφίστανται την καθημερινή ιδιαίτερη μεταχείρηση των διαχειριστών του συστήματος παρακολούθησης και έχοντας γνώση της κατάστασης, θα επιθυμούσαν να αποφύγουν την καταγραφή της εικόνας τους από όλους τους αόρατους παρατηρητές. Τέτοιοι καθημερινοί άνθρωποι είναι οι ακόλουθοι:
Μειονότητες: ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα με την παρακολούθηση μέσω καμερών είναι η τάση των αστυνομικών και των φυλάκων ασφάλειας να απομονώνουν συγκεκριμένους ανθρώπους προς έλεγχο. Μία μελέτη για την παρακολούθηση στην Μ.Βρετανία, αποκάλυψε οτι οι μαύροι είχαν μιάμιση μέχρι δυόμιση περισσότερες πιθανότητες να παρακολουθούνται σε σχέση με τους υπολοίπους. Μάλιστα ενδιαφέρον έχει το γεγονός οτι δεν υπήρχε συγκεκριμένος λόγος για το 40% αυτών που παρακολουθούνταν, πέραν της εθνικότητας ή της εμφάνισής τους.
Γυναίκες: στη μία από τις 10 γυναίκες που παρακολουθούνταν, ο λόγος ήταν...το μπανιστήρι. Μάλιστα το 1998 ένας αξιωματικός της αστυνομίας του Μπρούκλιν έβαλε τις φωνές σε υφιστάμενούς του, που έπαιρναν μέσω καμερών φωτογραφίες σε στήθη και οπίσθια γυναικών.
Νεολαία: κυρίως μαύροι νεαροί, ιδίως αν φορούσαν ευρύχωρα παντελόνια ή είχαν ξυρίσει το κεφάλι τους.
Οι Οutsiders: υπάρχει μία τάση των χειριστών των καμερών να επικεντρώνουν σε όσους δείχνουν "ξένοι" στο περιβάλλον, όπως όσοι χαζεύουν στι βιτρίνες των μαγαζιών ή οι άστεγοι και δεν είναι τυχαίο οτι μέσα σε αυτούς βρίσκονται και κάποιοι που δείχνουν την αντίθεσή τους στις κάμερες.
Ακτιβιστές: η εμπειρία δείχνει οτι οι κάμερες μπορεί να χρησιμοποιηθούν στην παρακολούθηση ακτιβιστικών, πολιτικών ή συνδικαλιστικών ομάδων που συνδιαλέγονται νόμιμα. Για παράδειγμα, αρκετά χρόνια πριν, το Κολλέγιο της Νέας Υόρκης βρέθηκε σε δύσκολη θέση, όταν αποκαλύφθηκε οτι η διεύθυνση είχε τοποθετήσει κάμερες στα μέρη συνάντησης των σπουδαστών.
Οποιοσδήποτε άλλος: ας το παραδεχτούμε. Όλοι κάνουμε νόμιμα πράγματα, αλλά εξακολουθούμε να μη θέλουμε να τα μοιραστούμε με όλο τον κόσμο. Να φιλήσουμε την/τον αγαπημένο μας στο δρόμο, να δώσουμε συνέντευξη για δουλειά χωρίς να το ξέρει ο εργοδότης μας, να επισκεφτούμε ένα ψυχίατρο-υπάρχουν καθημερινές δραστηριότητες που συνιστούν τις προσωπικές ιδιωτικές ζωές μας. Αν και δεν υπάρχει κάτι παράνομο σε αυτές, υπάρχουν όμως πολλοί καλοί λόγοι που επιλέγουμε να τις κρατήσουμε κρυφές από τους συναδέλφους στη δουλειά, τους γείτονες και οποιονδήποτε άλλο.
Στο βιβλίο με τίτλο The Maximum Surveillance Society: The Rise of CCTV που έγραψαν οι Clive Norris και Gary Armstrong το 1999, περιγράφεται η κοινωνία της επιτήρησης σε μία σειρά από έργα όπως το Brave New World του Aldous Huxley, το 1984 του George Orwell, το τραγούδι “Every Breath You Take” των Police, το Rear Window του Hitchcock μέχρι την ιδέα του Panopticon.

(εικόνα από εδώ)

Το Panopticon (Πανοπτικόν) ήταν εφεύρεση του Βρετανού στοχαστή του 19ου αιώνα Jeremy Bantham, που το αντιλαμβανόταν ως μία πρότυπη φυλακή όπου οι ένοικοι δεν κακοποιούνται ή περιορίζονται στις κινήσεις τους, αλλά παρακολουθούνται συνεχώς από κάποιο κέντρο, χωρίς οι ίδιοι να γνωρίζουν την έκταση της παρακολούθησης, δημιουργώντας την αίσθηση μίας αόρατης πανεπιστήμονος δύναμης, που τα βλέπει και τα γνωρίζει όλα. Σύμφωνα με τον Bentham, επρόκειτο για ένα μοντέλο επιβολής δύναμης από ένα ανθρώπινο νού σε ένα άλλο. Ο Γάλλος φιλόσοφος Μισέλ Φουκώ υποστηρίζει στο βιβλίο του "Ο Πανοπτισμός", οτι η φιλοσοφία του Panopticon επεκτείνεται στην ίδια την κοινωνία, δημιουργώντας μία νέα δυναμική μεταξύ αυτών που παρακολουθούν και αυτών που παρακολουθούνται και οτι "το μείζον αποτέλεσμα του “Πανοπτικού” είναι το ακόλουθο: να υποβάλλει στον κρατούμενο μια συνειδητή και μόνιμη, εις βάρος του, κατάσταση ορατότητας, που εξασφαλίζει την αυτόματη λειτουργία της εξουσίας".
Οι συγγραφείς (Norris και Αrmstrong) πάντως παρουσιάζουν την άποψη οτι δεν είναι γενικώς λανθασμένη η επιτήρηση, υποστηρίζοντας οτι κάποια στοιχεία των πολιτών απαιτούνται για την σωστή λειτουργία των κυβερνητικών υπηρεσιών, που εξυπηρετούν εν τέλει τους πολίτες. Το μεγαλύτερο σφάλμα που μπορεί να κάνει κανείς είναι η γενίκευση. Δεν είναι όλες οι χρήσεις των καμερων καταδικαστέες. Όμως και η γενίκευση προς την άλλη κατεύθυνση λειτουργεί ισοπεδωτικά. Αλλά και η έκταση χρήσης των καμερών έχει ιδιαίτερη σημασία. Όπως αναφέρει ο καθηγητής του ΑΠΘ Νίκος Παρασκευόπουλος: "αν ελάχιστοι μεμονωμένοι και ευάλωτοι δημόσιοι χώροι επισκοπούνται με κάμερες, μετά από νομοθετικά προβλεπόμενη διαδικασία έγκρισης από την ειδική Αρχή, τότε συντρέχει συγκεκριμένο όφελος ασφάλειας με μικρό κόστος ελευθεριών. Ο πολίτης μπορεί να μη συναντά καθόλου στο δρόμο του τα ελάχιστα επιτηρούμενα σημεία ή να μην περνά από τη γειτονιά, εφόσον ειδοποιείται με επιγραφές για την επιτήρηση". Άλλωστε πόσοι είναι οι πιθανοί στόχοι εγκληματικών ή τρομοκρατικών ομάδων μέσα σε μία πόλη σαν την Αθήνα;
Γιατί λοιπόν παρακολουθούνται οι πολίτες; Σε έρευνα που έγινε, οι λόγοι που οδηγούν στην παρακολούθηση υπόπτων ανήκουν σε 4 κατηγορίες: έγκλημα, διατάραξη της τάξης (μεθυσμένοι, ενοχλητικοί κά), χωρίς λόγο (!) και άλλα (κυκλοφορία, αναζήτηση αγνοούμενου κα). Από το σύνολο των παρακολουθούμενων το μεγαλύτερο ποσοστό (36%) αποτελούσε η κατηγορία "χωρίς λόγο" (!), ενώ δεν έπαιζε ρόλο η ύποπτη συμπεριφορά αλλά η κατηγοριοποίηση που συνδεόταν με κάποια απόκλιση, όπως η εμφάνιση, το ντύσιμο, η φυλή ή η ταυτοποίηση με μία κοινωνική υποομάδα. Ο προβληματισμός των συγγραφέων εστιάζεται στην δυνατότητα αυτοματισμού στην ταυτοποίηση πιθανών υπόπτων και στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των συστημάτων και ζητούν από το κοινό και τις κυβερνήσεις τους να σκεφτούν πώς οι νεες τεχνολογίες της μαζικής επιτήρησης μπορούν να χαλιναγωγηθούν ώστε να ενθαρρύνουν την συμμετοχή παρά τον αποκλεισμό, να ενισχύσουν την προστασία του ατόμου παρά να την μειώσουν και να χρησιμοποιηθούν για καλούς παρά για κακοήθεις σκοπούς.

Σύμφωνα με τους επιστήμονες η μέρα κατά την οποία ολόκληρη η ζωή μας, από τη γέννηση έως το θάνατο, θα καταγράφεται με τη βοήθεια ενός δικτύου «έξυπνων» ανιχνευτών βρίσκεται πολύ κοντά.
Ο Martin Sadler από τη Hewlett Packard, αναφέρει ότι έως το 2057 θα υπάρχουν τουλάχιστον ένα εκατομμύριο συσκευές για κάθε κάτοικο της Μεγάλης Βρετανίας. Πολλές από τις εφαρμογές των νέων συστημάτων παρακολούθησης θα είναι ακίνδυνες και κατά γενική ομολογία αθώες. Ωστόσο υπάρχει πάντα ο φόβος της πιθανής κακομεταχείρισης των δεδομένων και των δικτύων που θα κατέχουμε. Όσα περισσότερα μέσα καταγραφής και παρακολούθησης θα έχει κάποιος στη διάθεσή του, τόσο πιο επικίνδυνη θα γίνεται η ανεξέλεγκτη χρήση των δεδομένων που θα προκύπτουν, αν δεν υπάρχει το κατάλληλο νομικό καθεστώς και ο απαραίτητος έλεγχος, που θα διασφαλίζει τις ελευθερίες των πολιτών, χωρίς όμως να τους στερεί την ασφάλειά τους.

H χρήση των καμερών στην εποχή μας (μέρος 2ο)

Τι συμβαίνει όμως στον υπόλοιπο κόσμο, πλην της Μεγάλης Βρετανίας; Η χρήση καμερών έχει αυξηθεί σημαντικά στις ΗΠΑ. Κατά το 2003 τα συστήματα κλειστών κυκλωμάτων τηλεόρασης περιλάμβαναν περίπου 2 εκατομμύρια κάμερες. Σήμερα έχουν φτάσει τα 30 εκατομμύρια! Ο Φρεντρικ Νιλσον, γενικός διευθυντής της Axis Communications, υποστηρίζει οτι περίπου 2 με 3 εκατομμύρια νέες κάμερες εγκαθίστανται κάθε χρόνο για εμπορικούς, κυβερνητικούς και εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ερευνα στο Μανχάταν έδειξε ότι είναι αδύνατο να περπατήσεις στην πόλη χωρίς να καταγραφεί σχεδόν κάθε βήμα σου. Ενώ το 1998 υπήρχαν εγκατεστημένες στην πόλη συνολικά 3.000 κάμερες, σήμερα, τo 2006, πέντε χρόνια μετά το χτύπημα στους δίδυμους πύργους, σε τρεις μόνο δρόμους του νότιου Μανχάταν υπήρχαν 4.176 κάμερες... Τον Ιούλιο του 2007 αποφασίστηκε να τοποθετηθούν άλλες 3.000 κάμερες στην περιοχή που περικλείει το World Trade Center και την Wall Street, δημιουργώντας ένα κύκλο καμερών παρακολούθησης με το όνομα "Ring of steel".
Σε αντίθεση με τα εκατομμύρια των καμερών στη Μ.Βρετανία, πολλές Ευρωπαϊκές χώρες αντιλαμβάνονται οτι η παρακολούθηση μέσω καμερών σε δημόσιο χώρο έρχεται σε αντίθεση με το δικαίωμα στην ιδιωτικότητα. Από τον αρχηγό της Γαλλικής Αστυνομίας κ.Μ.Γκοντέν μαθαίνουμε οτι τον Ιανουάριο του 2006 στη Γαλλία λειτουργούσαν μόλις 60.000 κάμερες. Η άποψή του σε σχέση με τα μέτρα ασφαλείας ενάντια στην τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα ήταν οτι "πρέπει σίγουρα να προφυλαχθούμε, αλλά δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να πέσουμε στην παγίδα των τρομοκρατών και να χάσουμε την ατομική μας ελευθερία". Όμως με πρόσφατη απόφασή του (Οκτώβριος 2007) ο Υπουργός Εσωτερικών της κυβέρνησης Σαρκοζί, αναγγέλει τον τριπλασιασμό των καμερών μέχρι το 2009, χρησιμοποιώντας ως δικαιολογία την τρομοκρατική επίθεση στο Λονδίνο και την αυξημένη εγκληματική δραστηριότητα. Μάλιστα σκοπεύει να χρησιμοποιήσει μικρά ανεμοπλάνα με κάμερες για την παρακολούθηση από αέρος. Επίσημη έρευνα ανεβάζει τις εξουσιοδοτημένες κάμερες που λειτουργούν σήμερα στις 340.000.
Στην Σουηδία ο νόμος του 1998 για την παρακολούθηση των κρυφών καμερών, τις απαγορεύει, ενώ για την χρήση των φανερών, απαιτείται έγκριση και ενημέρωση των περαστικών. Μάλιστα το 2002 ασκήθηκε δίωξη σε πολίτη που είχε εγκαταστήσει κάμερα στο μπαλκόνι του για να παρακολουθεί το δρόμο του, χωρις να έχει πάρει προηγουμένως άδεια.
Στην Ιταλία από το 2004 η αντιστοιχη αρχή προστασίας δεδομένων απαιτεί προηγουμένως μελέτη για την αναγκαιότητα των καμερών και την δυνατότητα εναλλακτικών λύσεων, ωστόσο η εξέλιξη είναι διαφορετική: 1.300.000 εκατομμύρια κάμερες "βλέπουν" τις κινήσεις των κατοίκων, ακόμα όμως δεν έχει επιτευχθεί η μείωση της εγκληματικότητας. Το ποσοστό αύξησης των ληστειών στις τράπεζες σε σχέση με το 2006 ανέρχεται στο 28,7%.
Χαρακτηριστικό είναι το εύρημα έρευνας για την ασφάλεια στο μετρό του Βερολίνου στη Γερμανία, μετά την πιλοτική τοποθέτηση καμερών το 2006. Η εγκληματικότητα αντί να μειωθεί, αυξήθηκε λίγο. Στην Ολλανδία από το 2004 δεν επιτρέπεται η χρήση κρυφών καμερών σε δημόσιο χώρο χωρίς ειδοποίηση. Η χρήση τους στο χώρο εργασίας παραμένει νόμιμη αν υπάρχει υποψία πιθανής εγκληματικής δραστηριότητας και αν οι εργαζόμενοι έχουν ενημερωθεί για αυτές. Οι δημοσιογράφοι μπορούν να χρησιμοποιούν κρυφές κάμερες. Επίσης έχουν τοποθετηθεί κάμερες που έχουν την δυνατότητα καταγραφής της ομιλίας μέσω υπερευαίσθητων μικροφώνων που φέρουν και που διακρίνουν συνομιλίες μέχρι 200 γιάρδες (δηλαδή 190 μέτρα) μακρυά. Η εγκατάσταση πιάνει επιθετικούς τόνους φωνής βασισμένους σε 12 παραμέτρους, όπως η ένταση σε ντεσιμπέλ, η συχνότητα και η ταχύτητα του λόγου. Υπάρχει δυνατότητα να αφαιρεθεί ο υπόλοιπος θόρυβος, δίνοντας την άνεση στην κάμερα να επικεντρώσει σε συγκεκριμένες συνομιλίες σε δημόσιο χώρο. Σε 6 εβδομάδες λειτουργίας στο Γκρονιγκεν, επιτεύχθηκαν 4 συλλήψεις. Μάλιστα οι συνομιλίες αποτελούν πειστήρια στο δικαστήριο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος επεξεργασίας του οπτικού υλικού που συγκεντρώνεται από τα κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης στην Ελβετία: η εικόνα κρυπτογραφείται αυτόματα και αποκωδικοποιείται μόνο σε περίπτωση τέλεσης κακουργηματικών πράξεων.
Στην Ιαπωνία λειτουργεί εκτεταμένο σύστημα καμερών παρακολούθησης και είναι χαρακτηριστικό οτι το 2002 τοποθετήθηκαν κάμερες σε 2 διεθνή αεροδρόμια, αλλά η αρμόδια υπηρεσία αρνήθηκε να πεί πόσες και πού τοποθετήθηκαν. Στην Κίνα χιλιάδες κάμερες έχουν εγκατασταθεί στα πλαίσια της ασφάλειας των Ολυμπιακών Αγώνων του 2008 στο Πεκίνο και μόνο στην πόλη λειτουργούν 260.000 κάμερες! Τα πράγματα δεν είναι διαφορετικά και στην Αυστραλία, όπου μόνο στη Μελβούρνη λειτουργούν πάνω από 40.000 κάμερες. Μία μελέτη που έκανε το 2003 το Ινστιτούτο της Εγκληματολογίας της Αυστραλίας, έδειξε αμφίβολα αποτελέσματα σε σχέση με την μείωση της εγκληματικότητας, αν και η Αυστραλία είναι από τις πρώτες χώρες στην χρησιμοποίηση καμερών. Γενικά δεν υπάρχει μέρος στον κόσμο σήμερα που να μην εφαρμόζει σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό την παρακολούθηση με κάμερες κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης (CCTV) και η τάση είναι αυξητική.
Μία από τις χρήσεις των καμερών είναι η παρακολούθηση της κυκλοφορίας των αυτοκινήτων και η καταγραφή αυτών που ξεπερνούν τα όρια ταχύτητας. Στην Αττική Οδό έχουν τοποθετηθεί 220 κάμερες. Χαρακτηριστικό είναι οτι το 2006, το 40% των συμβάντων στο δρόμο, εντοπίστηκαν από το προσωπικό των Αττικών Διαδρομών και έπεται η ανίχνευση από τις κάμερες με ποσοστό 30% και οι ειδοποιήσεις από χρήστες του δικτύου με 20%. Στην Εγνατία Οδό υπάρχει σήμανση στα σημεία των καμερών, η καταγραφή των δεδομένων δεν είναι συνεχής και οι κάμερες αυτές δεν έχουν την τεχνική δυνατότητα καταγραφής ήχου.


Κάμερες χρησιμοποιούνται επίσης στις λεωφορειολωρίδες ώστε να διαπιστώνεται ποιοί παρανομούν και στον δακτύλιο για αυτούς που τον παραβιάζουν. Οι σταθερές κάμερες που συνεχίζουν να λειτουργούν (τουλάχιστον 25) κόβουν περίπου 50 κλήσεις την ημέρα, τις οποίες οι οδηγοί παραλαμβάνουν στο σπίτι μαζί με τη φωτογραφία που αποδεικνύει την παράβασή τους. Μέσα στο 2006, οι κάμερες τράβηξαν 36.988 φωτογραφίες εκ των οποίων μόνο οι 8.612 απεικόνιζαν παράβαση. Βάσει των στοιχείων του ΟΑΣΑ, στα σημεία των λεωφορειοδρόμων όπου λειτουργούν κάμερες, οι παραβιάσεις τους από τα Ι.Χ. και τα ταξί έχουν μειωθεί κατά περίπου 65%. Στο Λονδίνο υπάρχει εκτεταμένο δίκτυο λεωφορειολωρίδων (512 χιλιόμετρα!) που επιτηρείται με κάμερες.
Όσοι έχουν αντίθετη γνώμη, υποστηρίζουν οτι οι κάμερες αρνούνται στους οδηγούς το δικαίωμα να αντιμετωπίσουν τις κατηγορίες και οτι το εγχείρημα είναι καθαρά εισπρακτικό. Επίσης υποστηρίζεται οτι η εφαρμογή των καμερών στις εθνικές οδούς είναι υποκριτική, αφού οι οδηγοί γνωρίζουν ποιά είναι τα επίμαχα σημεία και μειώνουν την ταχύτητα των οχημάτων τους μόνο σε αυτά. Η Γερμανία διαθέτει κάμερες στους δρόμους της, αλλά δεν υπάρχουν όρια ταχύτητας στους δρόμους ταχείας κυκλοφορίας. Πρόκειται για δρόμους με καλό οδόστρωμα, αρκετές λωρίδες κυκλοφορίας και μεγάλο διάζωμα στη μέση. Το ερώτημα λοιπόν είναι: ποιά ανάγκη καλύπτουν οι συγκεκριμένες κάμερες;
H άποψη των Ευρωπαίων για την επιτήρηση των δρόμων είναι διχασμένη. Η έρευνα SARTRE 3 "Social Attitudes to Road Traffic Risk in Europe" – «Κοινωνική στάση στην επικινδυνότητα της οδικής κυκλοφορίας στην Ευρώπη» που διενεργήθηκε το 2004 σε 23 χώρες της Ευρώπης, χρηματοδοτήθηκε από τις συμμετέχουσες χώρες και επιχορηγήθηκε μερικώς από την Επιτροπή Ευρωπαϊκής Ένωσης DGTREN, έδωσε ενδιαφέροντα αποτελέσματα που διαφέρουν από χώρα σε χώρα. Σύμφωνα με την έρευνα, "είναι παραδεκτό οτι η αντίληψη των οδηγών για την αστυνόμευση είναι πιο σημαντική από την πραγματική αστυνόμευση και για αυτό η αστυνόμευση έχει καλύτερα αποτελέσματα όταν είναι ορατή και δημόσια. Η αστυνόμευση, όπως χρήση των καμερών κυκλοφορίας για τις ταχύτητες και τα περιπολικά χωρίς διακριτικά, θα δυσκολέψουν τις εκτιμήσεις των οδηγών για την ένταση της αστυνόμευσης. Οι μέθοδοι αυτές θα πρέπει να χρησιμοποιούνται ευρέως προκειμένου να έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα. Επιπλέον, αυτό είναι δυνατό αφού οι αυτόματες κάμερες παρακολούθησης της κυκλοφορίας απαιτούν λιγότερους πόρους από τον κανονικό έλεγχο της αστυνομίας".
Τα συμπεράσματα της έρευνας καταλήγουν στο οτι "φαίνεται ότι σε μερικές χώρες δεν είναι επιθυμητός ο έλεγχος της οδηγητικής συμπεριφοράς, π.χ. Ελβετία, Αυστρία, Γερμανία και Ολλανδία, ενώ σε άλλες χώρες συμβαίνει το αντίθετο, π.χ. Ιρλανδία, Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο. Προς το παρόν, οι οδηγοί είναι πιο πιθανό να υποστηρίξουν την τεχνολογία ραντάρ για τον εντοπισμό των παραβατών των κόκκινων σηματοδοτών παρά για τον εντοπισμό των παραβατών σε θέματα ταχύτητας. Απαιτείται περισσότερη επιτήρηση, παρόλο ότι αυτή έχει καλύτερα αποτελέσματα όταν είναι διακριτική. Έχει μεγάλη σημασία το κοινό να θεωρεί τις δράσεις δίκαιες έτσι ώστε να εξασφαλίζεται η δημόσια υποστήριξη γι αυτές. Ενώ οι οδηγοί φαίνονται έτοιμοι να αποδεχτούν απαγορεύσεις για τη βελτίωση της οδικής ασφάλειας, η στάση αυτή θα μεταβληθεί εάν δημιουργηθεί η αντίληψη ότι τα μέτρα που λαμβάνονται αποσκοπούν σε αύξηση των εσόδων του κράτους και όχι στη μείωση των ατυχημάτων".
Η μείωση των ατυχημάτων ήταν δραματική σε περιοχές των ΗΠΑ που τοποθετήθηκαν κάμερες σε διασταυρώσεις και οι οποίες κατέγραφαν τους οδηγούς που περνούσαν το φανάρι μέ κόκκινο.Η κυβέρνηση της Μ.Βρετανίας υποστηρίζει ότι στις περιοχές όπου είναι εγκατεστημένες κάμερες, μειώθηκαν κατά 31% τα κρούσματα οδηγών που έτρεχαν με υπερβολική ταχύτητα και κατά 42% τα φονικά ή άλλα σοβαρά τροχαία δυστυχήματα. Όμως η Τζόαν Χιλ, επικεφαλής της έρευνας στο πρόγραμμα EuroRAP (European Road Assessment Programme), υποστηρίζει οτι η χρήση των καμερών είναι η λιγότερο αποτελεσματική στην μείωση των τροχαίων (μείωση κατά 10%) σε σχέση με απλά μέτρα όπως οι προειδοποιητικές γραμμές για επερχόμενη αριστερή ή δεξιά στροφή (μείωση κατά 80%), το αντιολισθητικό οδόστρωμα (μείωση κατά 65%), οι καινούργιες πινακίδες (μείωση κατά 40%) και ο τονισμός της διαγράμμισης στους δρόμους με νέο βάψιμο (μείωση κατά 35%)!
Ομάδες οδηγών που αντιδρούν στην εφαρμογή του μέτρου των καμερών στους δρόμους, με την επωνυμία MAD (Μotorists Against Detection), έχουν επιδοθεί σε βανδαλισμούς πάνω από 1000 καμερών σε σύνολο 6.000 στη Μ.Βρετανία.




Oι τελευταίοι υποστηρίζουν οτι από τις στατιστικές δεν προκύπτει όφελος, οτι έχει μειωθεί η σωστή αστυνόμευση των δρόμων και οτι ο μόνος λόγος λειτουργίας των καμερών είναι εισπρακτικός. Στη Σκωτία ο βανδαλισμός των καμερών που καταγράφουν την ταχύτητα των αυτοκινήτων οδήγησε τους αρμόδιους στη σκέψη να τοποθετήσουν άλλες κάμερες κλειστού κυκλώματος που θα παρακολουθούν τις πρώτες!
Εδώ και χρόνια έχει ξεκινήσει στην Μ.Βρετανία η καθημερινή καταγραφή-φωτογράφηση μέσω καμερών των πινακίδων των αυτοκινήτων ["Automated number plate recognition" (ANPR)]. Εκατομμύρια αυτοκίνητα καταγράφονται από τις κάμερες στους δρόμους και η δυνατότητα καταγραφής βελτιώνεται μέρα με την ημέρα. Οι εφαρμογές του συστήματος στην Ευρώπη και την Αυστραλία περιλαμβάνουν την καταγραφή οχημάτων που δεν δικαιούνται να εισέρχονται σε μία περιοχή (όπως στον δικό μας δακτύλιο), την καταγραφή της ταχύτητας των αυτοκινήτων υπολογίζοντας το χρόνο σε σχέση με την απόσταση μεταξύ δύο σημείων καταγραφής, την αναγνώριση των παραβατών (μή δηλωμένα, ανασφάλιστα, κλεμμένα αυτοκίνητα, ψεύτικες ή πολλαπλές ίδιες πινακίδες), και την παρακολούθηση εγκληματιών ή υπόπτων για εγκληματική δραστηριότητα. Αν το σύστημα συνδυαστεί με τις κλασικές κάμερες παρακολούθησης στους δρόμους, τότε μπορεί να επιτευχθεί η οργανωμένη επιτήρηση-παρακολούθηση των ταξιδιωτών.
Μία ακόμα λειτουργία των καμερών είναι η ασφάλεια των παιδιών. Σύμφωνα με το ιστολόγιο Μετά την εφημερίδα, γονείς στην Μεγάλη Βρετανία μπορούν να παρακολουθούν τα παιδιά τους στον παιδικό σταθμό μέσω της υπηρεσίας kindercam η οποία έχει εγκαταστήσει κάμερες σε παιδικούς σταθμούς. Μπορούν να ελέγχουν τα παιδιά τους ανα πάσα ώρα και στιγμή, από οπουδήποτε στον κόσμο, μέσω σύνδεσης στο internet. Μπορούν να δούν πότε κάποιο παιδί συμπεριφέρεται άσχημα στο δικό τους αλλά την ίδια στιγμή μπορούν και οι άλλοι γονείς να δούν πότε το δικό τους παιδί φέρεται άσχημα σε κάποιο άλλο! Μπορούν επίσης να ελέγχουν την κατάσταση του παιδιού τους, όταν αυτό έχει γνωστό πρόβλημα υγείας (π.χ. άσθμα), χωρίς να εγκαταλείπουν την εργασία τους. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής, με τα εξαντλητικά ωράρια στην εργασία και τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο, δημιουργεί την ανάγκη σε γονείς να βρίσκονται σε επαφή με τα παιδιά τους, έστω και μέσω internet. Από την άλλη πλευρά, η τοποθέτηση καμερών σε παιδικούς σταθμούς γίνεται και για την παρακολούθηση των εργαζομένων σε αυτούς. Υπάρχει επίσης ενδεχόμενο, εργαζόμενοι σε παιδικούς σταθμούς να κατηγορηθούν από υπερβολικούς γονείς για αντιπαιδαγωγική συμπεριφορά. Καλό το ενδιαφέρον των γονιών, αλλά η παρακολούθηση των παιδιών από τους γονείς σε αυτό το επίπεδο, όταν μάλιστα υπάρχει εξειδικευμένο προσωπικό να τα προσέχει, αποτελεί ακραίο φαινόμενο υπερπροστατευτισμού και υστερίας, σε γονείς που δεν έχουν εμπιστοσύνη σε κανένα και θέλουν να έχουν τον έλεγχο του παιδιού τους 24 ώρες το 24ωρο. Αυτή η τακτική δεν ξεχνιέται, όσα χρόνια και να περάσουν. Κάμερες (κρυφές ή φανερές) τοποθετούν για τον ίδιο λόγο οι γονείς και μέσα στο σπίτι. Αν λοιπόν ο γονιός έχει συνηθίσει να παρακολουθεί το παιδί του στα 2 και στα 3 του χρόνια, τι θα τον αποτρέψει να το παρακολουθεί στα 15 και στα 17 του, εισβάλοντας στην ιδιωτικότητά του;

Δεν συμβαίνει βέβαια το ίδιο όταν υπήρξαν υπόνοιες για παραμέληση ή κακοποίηση των παιδιών από τις μπεϊμπυσίττερς και τις γυναίκες που προσέχουν τα μεγαλύτερα παιδιά. Αυτές παρακολουθούνται από κρυφές κάμερες (Nanny cams) που τοποθετούνται για να διαπιστωθεί αν οι παρακολουθούμενες κάνουν καλά τη δουλειά τους ή και αν κλέβουν. Πολλές φορές και όταν υπάρχουν σοβαρές υποψίες για παραμέληση ή κακοποίηση παιδιών, η καταγραφή έχει επιβεβαιώσει τις υποψίες των γονιών.


Παρεμπιπτόντως για τον ίδιο λόγο (παραμέληση-κακοποίηση) έχουν τοποθετηθεί κρυφές κάμερες σε ιδρύματα, ορφανοτροφεία και κλινικές, οι οποίες κατάφεραν να την καταγράψουν, όπως σε αυτό το ορφανοτροφείο της Ρωσίας το 1996 ή σε κάποια κλινική των ΗΠΑ (για τις κρυφές κάμερες θα μιλήσουμε αναλυτικότερα στη συνέχεια).



(φωτογραφίες παιδιού ορφανοτροφίου της Ρωσιας το 1996 και το 1997)

Μέσω κάμερας γίνεται μέχρι και εικονική επίσκεψη του χωρισμένου γονιού στο παιδί του!
Στο όνομα της ασφάλειας και της προστασίας έχουν τοποθετηθεί κάμερες και στα σχολεία. Από το 2000 όταν δεν υπήρχε η σχετική νομοθεσία, είχαν τοποθετηθεί κάμερες στο μουσικό σχολείο και σε επαγγελματικό Λύκειο των Σοφάδων Καρδίτσας, αλλά οι αρμόδιοι διαβεβαιώνουν οτι η λειτουργία τους έχει σταματήσει. Στις 27 Ιουνίου 2007 η ΟΛΜΕ ζήτησε επίσημα από το υπουργείο Παιδείας να αποµακρυνθούν οι κάµερες ηλεκτρονικής παρακολούθησης, που έχουν τοποθετηθεί σε διάφορα σχολεία.
Από το 2003 σε σχολείο των ΗΠΑ έχει τοποθετηθεί για πρώτη φορά σύστημα παρακολούθησης με web κάμερες στις 500 αίθουσες διδασκαλίας, και ο διευθυντής μπορεί να παρακολουθεί μέσω του υπολογιστή του μαθητές και καθηγητές. Όλα γίνονται για λόγους ασφαλείας. Μέχρι τώρα στις ΗΠΑ σχεδόν σε όλες τις πολιτείες υπήρχαν κάμερες στους διαδρόμους πολλών σχολείων, τις βιβλιοθήκες και τις καφετέρειές τους. Η τοποθέτηση συστήματος παρακολούθησης είναι ακριβή (ξεκινώντας από 500,000 $) και όσοι την υποστηρίζουν κάνουν αναφορά στις κλοπές, την καταστροφή περιουσίας και την αποτροπή της εισόδου των εξωσχολικών. Πρόσφατη (Νοέμβριος 2007) είναι η καταστροφή σχολείου του Παγκρατίου στα πλαίσια κατάληψης, από μαθητές και ανήλικους ή ενήλικους εξωσχολικούς, μια καταστροφή που διήρκεσε μέρες ολόκληρες με την ανοχή (ή και την συμμετοχή) των καταληψιών και χωρίς να παρεμβει η εισαγγελία και η αστυνομία! Ακούστηκε δε οτι η τοποθέτηση καμερών θα απέτρεπε την λεηλασία και θα κατέγραφε τους βανδάλους. Για το πρώτο έχουμε γράψει οτι δεν ισχύει: όποιος θέλει να καταστρέψει, θα καταστρέψει ούτως ή άλλως παίρνοντας μέτρα αυτοπροστασίας για να μην αναγνωριστεί. Για το δεύτερο αρκεί να πούμε οτι ήδη έχουν ασκηθεί διώξεις σε 17 άτομα που πιθανολογείται ή επιβεβαιώθηκε η ανάμειξή τους στις καταστροφές, κάτι που επιτεύχθηκε χωρίς να υπάρχει ανάγκη ύπαρξης καμερών. Αλλωστε η κοινωνία είναι μικρή και όλοι γνωριζόμαστε μεταξύ μας.
Είναι λοιπόν η κάμερα η πιο κατάλληλη λύση σε σχέση με τις συμβατικές μεθόδους φύλαξης; Η αντίθετη άποψη σε σχέση με τις κάμερες, ήρθε από τον διευθυντή του Free Congress Foundation, μιάς ερευνητικής ομάδας, ο οποίος αναφέρει οτι "τοποθετώντας κάμερες στα παιδιά τα εκπαιδεύουμε να πιστεύουν οτι το να τα παρακολουθούν κάθε στιγμή της ημέρας είναι εντάξει, οτι ο Μεγάλος Αδερφός είναι εντάξει. Έπρεπε να μαθαίνουν πώς να συμπεριφέρονται, όχι επειδή τους βλέπει μία κάμερα, αλλά επειδή είναι το σωστό".
Στο Νιού Τζέρσευ προχώρησαν ακόμα περισσότερο, λόγω της παραβατικότητας των μαθητών: οι κάμερες στο δημόσιο χώρο των σχολείων δίνουν εικόνα χωρίς ήχο στο κεντρικό αστυνομικό τμήμα. Κάμερες έχουν τοποθετηθεί και σε σχολικά λεωφορεία των ΗΠΑ λόγω της αυξημένης βίας μεταξύ των εφήβων. Οι κάμερες έχουν την δυνατότητα ήχου, GPS, και μπορούν να δώσουν στοιχεία σε σχέση με την ταχύτητα και την ασφάλεια του λεωφορείου. Όπως ενημερώνει το κοινό μία από τις μεγάλες εταιρείες των ΗΠΑ, έχει τοποθετήσει κάμερες σε πάνω από 100.000 λεωφορεία. Υπολογίζεται οτι στο 40% των σχολικών λεωφορείων των ΗΠΑ έχουν τοποθετηθεί κάμερες ασφαλείας.


Στο όνομα της ασφάλειας των εργαζομένων ξεκίνησε η χρήση τους στον χώρο εργασίας, αλλά κατέληξε ως ένας μηχανισμός παρακολούθησης της απόδοσης των εργαζομένων. Η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ), με την Οδηγία της 115/2001, αποφαίνεται οτι "η εισαγωγή και χρήση κλειστών κυκλωμάτων παρακολούθησης, ηχοσκόπησης, βιντεοσκόπησης και άλλων συναφών συστημάτων στους εργασιακούς χώρους επιτρέπεται μόνο εφόσον είναι αναγκαία για την ασφάλεια του χώρου εργασίας, την προστασία προσώπων και αγαθών. Δεδομένα που συλλέγονται για τους σκοπούς αυτούς δεν επιτρέπεται να χρησιμοποιηθούν ως αποκλειστικά κριτήρια αξιολόγησης των εργαζομένων. Ο διαρκής έλεγχος των εργασιακών χώρων με τέτοια μέσα απαγορεύεται. Κατ’ εξαίρεση είναι ανεκτός εφόσον δικαιολογείται από τη φύση και τις συνθήκες εργασίας και είναι απολύτως αναγκαίος για την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των χώρων (εγκαταστάσεις υψηλού κινδύνου). Οι εργαζόμενοι πρέπει να ενημερώνονται προηγουμένως για την εισαγωγή τέτοιων συστημάτων". Η ΑΠΔΠΧ με την απόφαση 3/2007 απαγόρευσε σε εργοδότη οικιακής βοηθού που πρόσεχε τα παιδιά του, να λειτουργήσει κρυφές κάμερες παρακολούθησής της μέσα στο σπίτι του, χωρίς την ενημέρωσή της. Η απόφαση αυτή αποτελεί σημαντική εξέλιξη για την χρήση των κρυφών καμερών και επιβάλλει την ενημέρωση του παρακολουθούμενου εργαζόμενου για την λειτουργία τους καθώς και την γνωστοποίηση στην ΑΠΔΠΧ. Παρ'όλα αυτά δεν συμμορφώνονται όλοι στις οδηγίες. Για παράδειγμα, κάμερες παρακολούθησης στους διαδρόμους του διοικητικού εφετείου Θεσσαλονίκης λειτουργούν τους τελευταίους μήνες υπό την ανοχή δικαστών, δικαστικών υπαλλήλων και αστυνομίας αλλά και χωρίς καμία προηγούμενη ενημέρωση της ΑΠΔΠΧ.
Στην διαμάχη πάντως μεταξύ των εργοδοτών και των εργαζομένων και οι δύο έχουν δίκιο: οι εργοδότες επιθυμούν να προστατέψουν την περιουσία τους και να βελτιώσουν την παραγωγικότητα των εργαζομένων μέσω της επιτήρησης, οι εργαζόμενοι υποστηρίζουν οτι η χρήση κρυφών καμερών καταστρατηγεί το δικαίωμα της ιδιωτικότητας. Πρέπει όμως να βρεθεί η χρυσή τομή στην οποία να συμφωνούν και τα δύο μέρη.
Μία έρευνα που διενήργησε το 2000 το American Management Association διαπίστωσε οτι το 33% των μεγαλύτερων Αμερικανικών εταιρειών παραδέχονταν οτι μαγνητοσκοπούν τους υπαλλήλους τους - κρυφά ή φανερά - για να αποτρέψουν κλοπή, βία ή σαμποτάζ.Το ποσοστό ανέβηκε στο 51% το 2005! Επίσης το ποσοστό των εταιρειών που παρακολουθούν την παραγωγικότητα των υπαλλήλων τους αυξήθηκε στο 10% σε επιλεγμένους εργασιακούς χώρους και στο 6% για όλους τους εργαζόμενους. Πάντως το 85%, ενημερώνει τους υπαλλήλους τους για την παρακολούθηση.
Ένα μεγάλο πρόβλημα αφορά την διαχείριση των δεδομένων των καμερών. Τί είναι αυτό που θα καταγραφεί; Πού θα επικεντρώσει την προσοχή του ο χειριστής του συστήματος; Μήπως λειτουργήσει ηδονοβλεπτικά, ζουμάροντας σε μια προσωπική στιγμή αντί της πιθανής παραβατικής συμπεριφοράς; Ποιοί άλλοι θα έχουν δικαίωμα πρόσβασης στα δεδομένα (ιδιώτες, μυστικές υπηρεσιες, ξένες χώρες στα πλαίσια αμοιβαίας συνεργασίας);
Υπάρχουν περιπτώσεις που υλικό αυτών των καταγραφών διακινήθηκε ως παράνομο εμπορικό προϊόν ή έχει υποκλαπεί από τρίτους; (πολλές κάμερες που εστιάζουν στο δρόμο είναι ιδιωτικές και το περιεχόμενό τους μπορούν να το αποθηκεύσουν, να το δώσουν ή να το πουλήσουν). Υπάρχουν περιπτώσεις που θα χαρακτηριστεί μία συμπεριφορά ύποπτη ("search for suspicious behaviour, certain types of activity"), με αποτέλεσμα το οπτικό υλικό να αποθηκευτεί και το άτομο να παραμένει επ'αόριστο ύποπτο; Πόσο χρονικό διάστημα επιτρέπεται η αποθήκευση και διατήρηση του υλικού (αυτό σήμερα κυμαίνεται από χώρα σε χώρα); Μήπως κάποιοι αποφασίσουν να μην το καταστρέψουν, όπως έχουν υποχρέωση σύμφωνα με τον νόμο; Μήπως η χρήση της τεχνολογίας αυτής αποτελέσει το μοντέλο για άλλες τεχνολογίες όπως το millimetre wave radar, η θερμογραφική καταγραφή και οι βιοαισθητήρες (biosensors); Μήπως η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (European Court of Human Rights) δείχνει οτι τα συστήματα κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης παραβιάζουν το άρθρο 8 της Ευρωπαϊκής Διακήρυξης των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων;
Άρθρo 8 - Δικαίωµα σεβασµoύ της ιδιωτικής και oικoγεvειακής ζωής
1. Παv πρόσωπov δικαιoύται εις τov σεβασµόv της ιδιωτικής και oικoγεvειακής ζωής τoυ, της κατoικίας τoυ και της αλληλoγραφίας τoυ.
2. Δεv επιτρέπεται vα υπάρξη επέµβασις δηµoσίας αρχής εv τη ασκήσει τoυ δικαιώµατoς τoύτoυ, εκτός εάv η επέµβασις αύτη πρoβλέπεται υπό τoυ vόµoυ και απoτελεί µέτρov τo oπoίov, εις µίαv δηµoκρατικήv κoιvωvίαv, είvαι αvαγκαίov δια τηv εθvικήv ασφάλειαv, τηv δηµoσίαv ασφάλειαv, τηv oικovoµικήv ευηµερίαv της χώρας, τηv πρoάσπισιv της τάξεως και τηv πρόληψιv πoιvικώv παραβάσεωv, τηv πρoστασίαv της υγείας ή της ηθικής, ή τηv πρoστασίαv τωv δικαιωµάτωv και ελευθεριώv άλλωv.

Μήπως όσοι ιδιώτες εγκαθιστούν κλειστά κυκλώματα παρακολούθησης στο ιδιόκτητο χώρο τους, χωρίς να συμβουλευτούν τους γείτονές τους των οποίων οι παρακείμενες περιουσίες τους βρίσκονται μέσα στο πεδίο της παρακολούθησης, πρέπει να αντιμετωπιστούν ως ενοχλητικοί γείτονες και να χαρακτηριστούν ως άτομα με αντικοινωνική συμπεριφορά;
Kάποια από τα παραπάνω αναπάντητα ερωτήματα θέτει η μή κερδοσκοπική οργάνωση spy.org.uk. Σήμερα οι κάμερες κλειστών κυκλωμάτων τηλεόρασης χρησιμοποιούν υπέρυθρη τεχνολογία, μπορούν να δουν στο σκοτάδι και να ζουμάρουν, λειτουργώντας πέραν των ορίων του ανθρώπινου ματιού. Ανάμεσα στις δυνατότητες του συστήματος είναι η ποιότητα της εικόνας (τα σύγχρονα συστήματα διακρίνουν ρολόϊ Rolex ή πακέτο τσιγάρα στα 100 μέτρα και μπορούν να αναλύσουν ψηφιακά σε απίστευτο βαθμό την εικόνα), οι αισθητήρες κίνησης (προχωρημένα software μπορούν να διακρίνουν τα αρχικά σημάδια καπνού ή υπερβολικής ζέστης, από αλλαγές σε ένα pixel, πριν ξεκινήσει η φωτιά), εξελιγμένα software που μπορούν να ακολουθήσουν ένα στοχοποιημένο άτομο/πρόσωπο ακόμα και μέσα σε πολυκοσμία και αυτόματα να το περάσουν από κάμερα σε κάμερα, η βιομετρική αναγνώριση προσώπων από μία βάση δεδομένων (το σύστημα Mandrake αναγνωρίζει πάνω από 200 πρόσωπα το δευτερόλεπτο και η εταιρεία a4vision παράγει προϊόντα που δημιουργούν τρισδιάστατη εικόνα με βάση κάμερες που έχουν φακούς 360 μοιρών και ονομάζονται "fisheye"), οι ακτίνες Χ, το Millimetre wave radar (τεχνολογία σωματικού σαρώματος που αναγνωρίζει την ακτινοβολία που εκπέμπει το σώμα χρησιμοποιώντας συχνότητες μεταξύ υπερυθρων και μικροκυμάτων και "βλέπει" μεταλλικά αντικείμενα όπως όπλα διαπερνώντας τα ρούχα), η θερμική εικόνα κά.


Το Cromatica είναι ένα software για κάμερες, που αναπτύχθηκε πριν αρκετά χρόνια στο Πανεπιστήμιο Kingston του Λονδίνου και που μπορεί να διαπιστώσει "περίεργες" συμπεριφορές βασισμένες σε αναγνωρισμένα πρότυπα, που π.χ. οδηγούν πιθανώς σε κλοπή ή απόπειρα αυτοκτονίας. Το Υπουργείο Εσωτερικών της Μ.Βρετανίας ενδιαφέρεται για ένα project που έχει εκπονήσει ένας λέκτορας του Πανεπιστημίου της Ανατολικής Αγγλίας, σύμφωνα με το οποίο υπάρχει η δυνατότητα αναγνώρισης του περιεχομένου της ομιλίας απλώς μέσω της κίνησης των χειλιών. Μάλιστα το σύστημα μπορεί να ενεργοποιηθεί και να ειδοποιήσει άμεσα την αστυνομία, όταν καταγραφούν συγκεκριμένες λέξεις ή προτάσεις!

(ακολουθεί το 3ο και τελευταίο μέρος)