Ψευδωνυμία και ιστολόγοι

Αφορμή για να ασχοληθώ με το θέμα ψευδωνυμία και ιστολόγοι, μου έδωσε η ανάγνωση του (πολύ καλού) βιβλίου του ιστολόγου Μανώλη Ανδριωτάκη "Blogs-Ειδήσεις από το δικό μου δωμάτιο", εκδόσεις Νεφέλη (ελπίζω να μην θεωρηθεί διαφήμιση). Πρόκειται σε γενικές γραμμές για μία ολοκληρωμένη προσπάθεια καταγραφής και ανάλυσης του φαινομένου των blogs, που αν και γράφτηκε πριν 2 χρόνια, ανταποκρίνεται στα σημερινά δεδομένα και διατηρείται φρέσκο και επίκαιρο. Το βιβλίο αυτό, με έπεισε με τα επιχειρήματά του να δημοσιοποιήσω για πρώτη φορά το πραγματικό μου ονοματεπώνυμο στο ιστολόγιο. Το έπραξα θεωρώντας οτι πρόκειται για μία ουσιαστική ενέργεια που ενισχύει την αξιοπιστία των ιστολόγων και την εικόνα τους στους αναγνώστες. Για τους δύσπιστους βέβαια ένα ονοματεπώνυμο μπορεί να είναι ένα ωραιοποιημένο και αληθοφανές ψευδώνυμο. Έχουν δίκιο, και η δυσπιστία προκύπτει από την αμφιβολία που συνοδεύει ένα σχετικά νέο μέσο όπως το διαδίκτυο. Για τους βιαστικούς ένα ονοματεπώνυμο δεν δίνει ουσιαστικά στοιχεία. Είναι όμως μία αρχή κάποιος να μπορεί να συνομιλεί διαδικτυακά μαζί σου και να απευθύνεται σε σένα με το όνομά σου. Σέβομαι την επιλογή όσων ιστολόγων παραμένουν με τα ψευδώνυμά τους και το κείμενο δεν αποτελεί σε καμμία περίπτωση μομφή για αυτούς.

Για αυτό, το post θα κινηθεί προς την αντίθετη κατεύθυνση: για ποιούς λόγους κάποιος ιστολόγος θέλει να εμφανιστεί με ψευδώνυμο;
1.Γράφει για πολύ προσωπικές ιστορίες και μύχιες σκέψεις που αφορούν τον ίδιο και το στενό του περιβάλλον και δεν θα ήθελε να ανακαλύψουν όσοι τον γνωρίζουν, οτι το συγκεκριμένο περιεχόμενο εκπορεύεται από τον ίδιο. Κάποιοι μπορεί να σοκαριστούν ανακαλύπτοντας τον πραγματικό σου εαυτό ή αυστηρά προσωπικές τους καταστάσεις να δημοσιοποιούνται. Με ένα ψευδώνυμο μπορεί να αλλάξει κάποιος λίγο την ιστορία και τα ονόματα και ούτε γάτα ούτε ζημιά.
2.Γράφει για "προσωπικά βιώματα" που ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας. Όσο διατηρεί την ψευδωνυμία του, μπορεί να πείσει τον αναγνώστη για τη αλήθεια των γραφομένων, αφού δεν ελέγχεται από κανένα για την αξιοπιστία τους. Αν δημοσιοποιήσει τα στοιχεία του, θα κατηγορηθεί από όσους τον γνωρίζουν ως μυθομανής. Εξαιρούνται οι αφηγήσεις που κινούνται στο χώρο της λογοτεχνίας.
3.Γράφει για καταστάσεις και γεγονότα που αφορούν τον χώρο εργασίας του, με ή δίχως καταγγελτικό στόχο. Η τακτική ορισμένων ιστολόγων που αποκαλύφθηκε η ταυτότητά τους, να σχολιάζουν αρνητικά τους εργοδότες τους ή τις συνθήκες εργασίας τους, τους κόστισε την απόλυσή τους.
4.Γράφει για την πολιτική και κοινωνική κατάσταση που επικρατεί στη χώρα του, κάτω από συνθήκες λογοκρισίας και έλλειψης δημοκρατίας (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κίνα) ή αποκαλύπτει ένα σκάνδαλο μείζονος σημασίας ή καταγγέλει παράνομες πράξεις. Το να δημοσιοποιήσει το όνομά του, ισοδυναμεί με αυτοκτονική τάση ή μπορεί να τον μπλέξει με τη δικαιοσύνη.
5.Γράφει συνομωτικές απόψεις που μπορεί να θεωρηθούν επικίνδυνες για την ασφάλεια της χώρας. Δεν είναι οτι πιο ασφαλές, να γράφεις πώς να τοποθετήσεις μία βόμβα στο σιδηροδρομικό δίκτυο, όπως έκανε blogger στη Γερμανία ή να παροτρύνεις τον κόσμο προς την κατάλυση του κράτους, δημοσιοποιώντας τα στοιχεία σου.
6.Γράφει για άλλους βρίζοντάς τους και βγάζοντας τα απωθημένα του. Θέλει να ξεσπάσει και γνωρίζει οτι η ψευδωνυμία τον προστατεύει μέσα σε ένα χωρο που λειτουργεί χωρίς κανόνες δεοντολογίας. Πρόσφατη είναι η δικαστική περιπέτεια του Αντώνη Τσιπρόπουλου με το www.blogme.gr/, που δικάζεται αδίκως, ως παράπλευρη απώλεια της αντιπαράθεσης μεταξύ του γνωστού (εκδότη, συγγραφέα, φυσικού, τηλεπωλητή κλπ.) Δημοσθένη Λιακόπουλου και του funEL, του οποίου το ιστολόγιο ασχολούνταν αποκλειστικά και με αρνητικό-ειρωνικό τρόπο με τον Λιακόπουλο.
7.Θέλει να αποφύγει τα αρνητικά επακόλουθα της έκθεσης του εαυτού του και των προσωπικών του στοιχείων και αντιλήψεων. Η δημοσιότητα φέρνει κοντά σου πρόσωπα ευπρόσδεκτα αλλά και ανεπιθύμητα, των οποίων μπορεί να έχεις προσβάλει τις πεποιθήσεις ή την τιμή τους. Η ψευδωνυμία προστατεύει από αναπάντεχες προσωπικές αντιπαραθέσεις εκτός διαδικτύου, στην πραγματική δηλαδή και όχι στην εικονική ζωή.
8.Θέλει να συντηρήσει μία άτυπη μυστικιστική σχέση που δημιουργείται μεταξύ του ιστολόγου και των αναγνωστών του. Όσα λιγότερα στοιχεία γνωρίζεις για αυτόν που διαβάζεις και σε διαβάζει, τόσο περισσότερο εξάπτει την φαντασία σου.
9.Θέλει να διαπιστώσει αν οι ιδέες του και ο τρόπος που εκφράζεται έχουν ανταπόκριση, χωρίς προκατάλλειψη και δεδομένα. Είναι γεγονός οτι η γνώση ουσιαστικών προσωπικών δεδομένων του ιστολόγου μπορεί να μας προδιαθέσει θετικά ή αρνητικά.
10.Θέλει να αποφύγει να χρησιμοποιηθούν μελλοντικά εις βάρος του δηλώσεις και σχόλια που έχει κάνει στο ιστολόγιό του, σε προσωπικό, επαγγελματικό, πολιτικό και κοινωνικό επίπεδο. Τα γραπτά μένουν και ενίοτε εκδικούνται.
11.Θέλει να εκφραστεί χωρίς τους περιορισμούς που πιθανώς να του δημιουργούσε η αναγνώρισή του από τους άλλους. Η ανωνυμία σε απελευθερώνει, ιδίως αν ο κοινωνικός περίγυρος δεν σου επιτρέπει αυθορμητισμό και εκφραστικότητα. Βγάζεις ένα εαυτό που δεν θα έβγαινε μέσα στα καθημερινά μικροαστικά πλαίσια.
12.Απλώς επειδή το κάνουν όλοι οι άλλοι. Έχει μείνει η συνήθεια από τον ανώνυμο σχολιασμό ή τα ψευδώνυμα στα chat και στα fora.
13.Θέλει να δημιουργήσει μία ή περισσότερες καλλιτεχνικές περσόνες. Πολλοί συγγραφείς και ποιητές ξεκίνησαν την δραστηριότητά τους ή την εμπλούτισαν με ψευδώνυμα.
14.Θεωρεί τα ιστολόγια μία μορφή αντίστασης στην καθεστυκυία τάξη, επομένως η ψευδωνυμία αποτελεί ένα όπλο στην μάχη αυτή.
15.Κάνει δωρεάν ψυχοθεραπεία. Στην ψυχανάλυση βασικά εργαλεία αποτελούν ο ελεύθερος συνειρμός (το internet προσφέρει την δυνατότητα αυτή) και η σχέση αναλυόμενου (ιστολόγου) και αναλυτή (αναγνώστη). Επίσης δεν χρειάζεται να εκτεθείς πρόσωπο με πρόσωπο με τον ψυχοθεραπευτή σου χρησιμοποιώντας το ονοματεπώνυμό σου.
16.Θέλει να γνωρίσει κόσμο. Το μυστήριο που συνοδεύει μία εικονική προσωπικότητα παραμένει αναλλοίωτο ή και ενισχύεται, όσο δεν αποκαλύπτονται σημαντικά προσωπικά στοιχεία, και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για προσωπικές συναντήσεις.
17.Θέλει να παραμείνει μοναχικός. Όσο περίεργο και να φαίνεται σε μία πρώτη ανάγνωση, η έκφραση στα ιστολόγια δεν συνεπάγεται πάντα πρόθεση κοινωνικότητας και επικοινωνίας εκτός διαδικτύου, επομένως η χρήση πραγματικών στοιχείων δεν είναι απαραίτητη.
18.Δεν έχει το θάρρος! Η μετάβαση από την ψευδωνυμία στην επωνυμία απαιτεί μία κίνηση, μία ενέργεια, μια υπέρβαση. Ορισμένοι, αν και το επιθυμούν, δεν το τολμούν.
19.Ανήκει σε μειονότητες (σεξουαλικές, εθνικές, πολιτικές, κοινωνικές) που μπορεί να αντιμετωπίζονται εχθρικά από μέρος του κοινωνικού συνόλου ή το πολιτικό σύστημα και επιζητεί την ηρεμία του και την αυτοέκφρασή του.
20.Είναι επώνυμος δημοσιογράφος με επαγγελματική δραστηριότητα, που θέλει απλώς να δημοσιοποιήσει ότι δεν του επιτρέπεται, για λόγους δεοντολογίας, στο μέσο που εργάζεται. Η αποθέωση της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας, αλλά και του κιτρινισμού, της παραπληροφόρησης, της λασπολογιας και της προπαγάνδας σε ένα όργιο ασυδοσίας και ατιμωρησίας.
21.Το ψευδώνυμο καλύπτει εταιρικά ιστολόγια (εμπορικές και διαφημιστικές εταιρίες) που προωθούν τα προϊόντα τους με ένα εύσχημο τρόπο και φυσικά δεν θέλουν να αποκαλυφθεί η πραγματική τους ταυτότητα.
22.Η ψευδωνυμία χρησιμοποιείται σε ένα προστάδιο, κατά το οποίο ο ιστολόγος θέλει να διαπιστώσει αν το ιστολόγιο έχει μέλλον, ποιά θα είναι η εξέλιξή του και οι στόχοι του. Η χρήση πραγματικών ονομάτων σε ένα εγχείρημα που μπορεί να είναι περιστασιακό και θνησιγενές, φοβίζει.
23.Έχουμε συνηθίσει στον εικονικό κόσμο του διαδικτύου όπου η ταυτότητά μας είναι το ψευδώνυμό μας. Κάποιοι ιστολόγοι παραδέχονται οτι προτιμούν να τους αποκαλούν με το ψευδώνυμό τους παρά με το πραγματικό τους όνομα!
24.Το ονοματεπώνυμο δεν είναι απαραίτητο. Σε ένα κείμενο στο οποίο ο ιστολόγος περιγράφει την καθημερινότητά του, τι θα προσφέρει η επωνυμία;
25.Το ψευδώνυμο αποτελεί το τελευταίο οχυρό ιδιωτικότητας σε ένα μέσο έκφρασης όπου εκτίθεσαι και αποκαλύπτεσαι σε μεγάλο βαθμό.

Μέχρι σήμερα για μένα ίσχυαν ορισμένα από τα προηγούμενα. Επειδή πιστεύω οτι πλέον σχεδόν κανένας λόγος δεν με δεσμεύει από τη δημοσιοποίηση του ονοματεπώνυμού μου, το πράττω σήμερα.
Παντελής Οικονόμου

Υ.Γ.Για να λυθεί οποιαδήποτε παρεξήγηση, δεν έχω καμμία συγγενική ή φιλική σχέση με τον συνονόματο πολιτικό.