Τρίτη 23 Οκτωβρίου 2007

Τι συμβαίνει με τον δωρεάν τύπο στη χώρα μας

Τα τελευταία χρόνια έχει έρθει και στη χώρα μας το φαινόμενο του free press, της κυκλοφορίας δηλαδή (κυρίως) καθημερινών δωρεάν εφημερίδων, που τελικά έτυχαν ενθουσιώδους υποδοχής από ένα μεγάλο αναγνωστικό κοινό, αφού ο Έλληνας προτιμά ως γνωστόν το τζάμπα. Η πρώτη δωρεάν εφημερίδα που κυκλοφόρησε ήταν η Metrorama, με την λειτουργία του μετρό της Αθήνας το 2001 και η οποία στη συνέχεια ονομάστηκε Metro, και δύο χρόνια μετά, εμφανίσθηκε, επίσης στην Aθήνα, η πρώτη δωρεάν αθλητική εφημερίδα, η «Sportday» (που πωλείται πλέον στα περίπτερα) και ακολούθησαν η City Press (2003) και η Metropolis, ενώ κυκλοφορούν και εβδομαδιαία περιοδικά γενικού ενδιαφέροντος όπως το Lifo και η Athens Voice. Υπάρχουν βέβαια και άλλα μικρότερης κυκλοφορίας δωρεάν έντυπα, είτε καθημερινά είτε εβδομαδιαία είτε μηνιαία, καθώς και περιφερειακά τοπικής εμβέλειας, όπως και δωρεάν έντυπα ειδικού ενδιαφέροντος, αλλά θα επικεντρωθώ στα έντυπα μεγάλης κυκλοφορίας με βάση την Αθήνα. Οφείλω προκαταβολικά να ομολογήσω οτι δεν είμαι αναγνώστης τους, παρά μόνο περιστασιακά.
Ενδιαφέρον έχει να διαπιστώσουμε ποιοί κρύβονται πίσω από τις εφημερίδες αυτές. Η Metro, εκδίδεται από την Μετρόραμα Εκδοτική EΠE, θυγατρική της Metro International S.A. (Σουηδικών συμφερόντων), κυκλοφορεί σε 23 χώρες στον κόσμο με 23.000.000 φύλλα ημερησίως και είναι η μεγαλύτερη σε αναγνωσιμότητα ημερήσια εφημερίδα στον κόσμο. Η Metro International ξεκίνησε στη Σουηδία γύρω στο 1995. Η Ελληνική Metro εκτυπώνεται από την «Καθημερινή Α.Ε.» και εκδότη έχει τον Γιάννη Λιάρο, ενώ εκδίδεται κάθε Παρασκευή σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλο και Λάρισα ως ειδική έκδοση metro weekend.
Την City-Press εκδίδει από το 2003 η εταιρεία "Κ.Μ.Π. Εκδοτική Α.Ε.", με εκδότη τον κ.Γιώργο Κύρτσο (γνωστό στέλεχος και δημοσιογράφο του Ελεύθερου Τύπου), και κυκλοφορεί από Δευτέρα μέχρι και Παρασκευή. Εκδίδονται επίσης η εβδομαδιαία (κάθε Παρασκευή) Blow και η City Automoto, μία free press εφημερίδα για το αυτοκίνητο και τη μοτοσικλέτα. Σύμφωνα με το www.e-liberta.gr, η City Press είναι συμφερόντων Κοντομηνά (75%) και Γιώργου Κύρτσου (25%).
Η Metropolis είναι μία δωρεάν καθημερινή πολιτική εφημερίδα που εκδίδεται από τον Όμιλο Αλαφούζου (εφημερίδα "Καθημερινή", Τηλεόραση και Ραδιόφωνο "Σκάϊ"). Όπως υποστηρίζει ο Ντέμης Λουράντος, διευθυντής του Εμπορικού Τμήματος της εφημερίδας, "ατού της (είναι) η υψηλή ποιότητα εκτύπωσης και η ειδησεογραφική εγκυρότητα που υποστηρίζεται από τον όμιλο της Καθημερινής". Συνεχίζει λέγοντας οτι "η Metropolis αποτελεί ιδανικό διαφημιστικό μέσο για κάθε προϊοντική κατηγορία".
H Athens voice, με εκδότη-διευθυντή τον Φώτη Γεωργελέ και με συντακτική ομάδα γνωστούς δημοσιογράφους και ανθρώπους της τέχνης και του πολιτισμού, τυπώνεται στα πιεστήρια της «Καθημερινής».
Η Lifo με εκδότη-διευθυντή τον Στάθη Τσαγκαρουσιάνο και ιδιοκτησία την "Δύο Δέκα Εκδοτική Α.Ε.", τυπώνεται στην Τεγόπουλος Α.Ε., στην εφημεριδα Ελευθεροτυπία του οποίου εργάζεται ο κύριος Τσαγκαρουσιάνος.

Η λογική λέει οτι θα έπρεπε να υπάρχει ανταγωνισμός ανάμεσα στους εκδότες του επί πληρωμή γραπτού τύπου και στους εκδότες του δωρεάν τύπου. Οι μισοί περίπου από τους αναγνώστες του δωρεάν τύπου είναι και αναγνώστες του επι πληρωμή τύπου. Αν εξαιρέσει κάποιος το σημαντικό κομμάτι του αναγνωστικού κοινού που δεν θα αγόραζε (και δεν αγοράζει) ποτέ εφημερίδα, άρα είναι ένα target group του δωρεάν τύπου (επειδή αυτός είναι τζάμπα), οι υπόλοιποι αναγνώστες καλύπτουν και τα δύο ενδεχόμενα. Αν η δωρεάν εφημερίδα τους προσφέρει αυτά που προσφέρουν οι επί πληρωμή, τότε δεν έχουν λόγο να παραμείνουν στις τελευταίες. Η φιλοσοφία όμως της δωρεάν εφημερίδας είναι διαφορετική. Είναι μικρότερη σε περιεχόμενο, έχει απλή παράθεση ειδήσεων, με λακωνικό τρόπο, χωρίς να κουράζει ένα άμαθο στην ανάγνωση κοινό, ενω συνήθως δεν περιέχει αναλύσεις και μακροσκελή σχόλια. Επαφίεται λοιπόν στην ιδιοσυγκρασία του αναγνώστη, να διαλέξει ποιά ενημέρωση επιθυμεί.
Η πτώση της κυκλοφορίας των εφημερίδων οδήγησε τα τελευταία χρόνια τις περισσότερες σε ένα μαραθώνιο προσφοράς "δώρων" για μεγαλύτερη προσέλκυση πελατών-αναγνωστών, μέχρι που κάποια στιγμή υπήρξε κώπωση και κορεσμός, δημιουργήθηκαν νέα δεδομένα και μοιράστηκε εκ νέου η τράπουλα. Η μάχη για την διαφημιστική πίτα οδήγησε σε "Πύρρειες" νίκες, αφού ανεξάρτητα από τις κάθε λογής πρωτιές που επιτεύχθηκαν, αυτό έγινε με σοβαρό οικονομικό κόστος, ενώ δεν αποφεύχθηκε η αργή αλλά σταθερή τάση μείωσης των αναγνωστών των εφημερίδων, που παρατηρείται παγκοσμίως. Οι δωρεάν εφημερίδες, με εκατοντάδες χιλιάδες αναγνωστικό κοινο, κοινό που είναι εύκολα προσβάσιμο μέσω του μετρό και των δημοφιλών αστικών προορισμών, πρόσφεραν μία σχετικά φτηνή και αποδοτική εναλλακτική λύση για διαφήμιση, αφού το αναγνωστικό κοινό ήταν πολλαπλάσιο των συμβατικών (επί πληρωμή) εφημερίδων. Γι'αυτό και οι εκδότες των δωρεάν εφημερίδων και τα οικονομικά συμφέροντα που εκπροσωπούν, είναι (με την εξαίρεση του Metro) ταυτόσημοι με τους γνωστούς Έλληνες βαρώνους των ΜΜΕ (Αλαφούζος, Κοντομηνάς, Τεγόπουλος). Άλλωστε η συγκέντρωση αναγνωστικού και τηλεοπτικού κοινού και η (εν δυνάμει) χειραγώγησή του, αποτελεί μοχλό πίεσης και επίδειξη δύναμης. Η οικονομική ευρωστία που παρέχουν οι λοιπές επιχειρηματικές δραστηριότητες, δίνει την δυνατότητα στους βαρώνους να διατηρούν εφημερίδες ακόμα και με οριακή ζημία, προσβλέποντας στα παράπλευρα "κέρδη". Ταυτόχρονα όμως υποχρεώνονται να κινηθούν με αρμονικότερο τρόπο στο ρυθμό που επιβάλλουν όσοι διαφημίζονται στις εφημερίδες. Υπάρχουν χαρακτηριστικά παραδείγματα δωρεάν εφημερίδων, όπου συντάκτες της απολύθηκαν επειδή έγραψαν απλώς την άποψή τους, άποψη που ερχόταν σε σύγκρουση με κάποιους διαφημιζόμενους.
Σύμφωνα με το δημοσιογράφο της «Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας» Χρήστο Ξανθάκη (15ο δημοσιογραφικό συνέδριο Σαμοθράκης 2007), που αναφέρθηκε σε ομιλία του στο θολό τοπίο που επικρατεί σε σχέση με τις κυκλοφορίες των δωρεάν εντύπων, «εάν ο τύπος, τον οποίο πληρώνει ο αναγνώστης, είναι μία φορά σκλάβος της διαφήμισης, φανταστείτε πόσο μεγεθύνεται το πρόβλημα αυτό στις δωρεάν εφημερίδες που βασίζονται αποκλειστικά και μόνο στα διαφημιστικά τους έσοδα».
Χαρακτηριστικό στοιχείο επίσης των καθημερινών δωρεάν εφημερίδων στην Ελλάδα είναι η γενικά συντηρητική πολιτική τοποθέτησή τους, κάτι που γίνεται με ένα δήθεν απολιτικό τρόπο. Η παρουσίαση μίας είδησης, όσο "στεγνή" και αντικειμενική και αν φαίνεται, περνάει ενίοτε καθαρά πολιτικά-κομματικά μηνύματα. Κάποιες φορές η πολιτική τοποθέτηση γίνεται εμφανής στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας, π.χ. κεντρικό σχόλιο Γ.Κύρτσου στη City Press.
Τέλος διαπιστώνει κανείς κάποιες φορές μία αλαζονία που προκύπτει από την μαζικότητα της ανταπόκρισης και της αναγνωσιμότητας, όπως η απροκάλυπτη επιθετικότητα και εμπάθεια του Σ.Τσαγκαρουσιάνου στο Lifo ("είμαι υπέρ της λογοκρισίας και της αυστηρής πόρτας. Οι φασίστες δεν θέλω να μιλούν...θέλω τέτοιοι άνθρωποι να απομονωθούν. Τέτοιοι εκδότες δεν έχουν θέση στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου"), που ώθησε κάποιους σε ξυλοδαρμούς κατά την διάρκεια της πρόσφατης έκθεσης βιβλίου.
Γεγονός είναι οτι οι δωρεάν εφημερίδες έχουν μπεί δυναμικά στο παιχνίδι της ενημέρωσης (και της διαφήμισης), αλλάζοντας τα δεδομένα, αυξάνοντας το αναγνωστικό κοινό, αλλά ταυτόχρονα σηματοδοτούν την μείωση της αναγνωσιμότητας και της κυκλοφορίας του επί πληρωμή γραπτού τύπου.
Βρισκόμαστε όμως και σε μία μεταβατική εποχή, κατά την οποία ένα μέρος του αναγνωστικού κοινού μετακινείται και προς τη διαδικτυακή ενημέρωση, που προσφέρει μεγαλύτερη αμεσότητα και ταχύτητα. Σε αυτό το τοπίο, οι περισσότερες εφημερίδες, δωρεάν και μή, αναγκάστηκαν να προσαρμοστούν, δημιουργώντας και την αντίστοιχη διαδικτυακή τους παρουσία. Όσο θα αυξάνεται η διείσδυση του διαδικτύου και αυτό θα μπαίνει ολοένα και περισσότερο στην καθημερινότητα του μέσου Έλληνα, τόσο οι παραδοσιακές μορφές ενημέρωσης θα αμφισβητούνται. Φαίνεται οτι υπάρχει χώρος για όλες τις μορφές έκφρασης της ενημέρωσης. Το ερώτημα είναι ποιοί θα βγούν στο τέλος κερδισμένοι. Στο κάτω κάτω, σημασία δεν έχει για τον αναγνώστη, αν η ενημέρωση θα είναι δωρεάν ή όχι, αλλά αν θα είναι άμεση και αξιόπιστη, και αυτό είναι ένα στοίχημα που όλοι οι εμπλεκόμενοι θα θέλουν να το κερδίσουν.

10 σχόλια:

giannaros_g είπε...

εξαιρετικό post...μπράβο σου..ένα άλλο θέμα που πρέπει να πιάσουμε είναι η διείσδυση του internet στην ενημέρωση. Εγώ πλέον ενημερώνομαι πλέον μόνο από το internet. Απλά θέλει ψάξιμο η καλή ιστοσελίδα...

Παντελής Οικονόμου είπε...

Φίλε Γνωστέ-άγνωστε να είσαι καλά για τα καλά σου λόγια. Το θέμα που θέτεις, είναι πολύ σημαντικό και έχω σκεφτεί να ασχοληθώ με αυτό στο προσεχές μέλλον.

Ανώνυμος είπε...

επειδή το θέμα με ενδιαφέρει θα να ανέφερες αν ήξερες κάτω απο πιο νομικό πλαίσιο/καθεστώς λειτουργούν τέτοιου είδοθς έντυπα είτε πρόκειται για εφημερίδες είτε για free press περιοδικά. ευχαριστώ

Παντελής Οικονόμου είπε...

Φίλε "επίμονε", λυπάμαι, αλλά δεν γνωρίζω το νομικό καθεστώς που καθορίζει την λειτουργία του τύπου. Ίσως κάποιος αναγνώστης να μπορούσε να βοηθήσει σε αυτόν τον τομέα.

iQfish είπε...

kane mia volta sto apo kairo dystyxws parathmeno logw fortou ergasias blog mou ...
ua deis postarismenh thn epistolh diamartyrias mou sthn Athens VOICE ..

keep going up ^

iQfish είπε...

a! to link ..

http://iqfishbowl.blogspot.com/

Παντελής Οικονόμου είπε...

Φίλε/η iqfish,
το παράδειγμα στο ιστολόγιό σου επιβεβαιώνει και την εξάρτηση του δωρεάν τύπου από τους διαφημιζόμενους και τους διαφημιστές. Η εξάρτηση αυτή είναι ζωτική για την επιβίωση των δωρεάν εφημερίδων, γι'αυτό και συμβαίνει το σχιζοφρενικό της συνύπαρξης αντικρουόμενων συμφερόντων στο ίδιο φύλλο. Δεν υπάρχει περιβαλλοντική ευαισθησία, απλώς το περιβάλλον χρησιμοποιείται επικοινωνιακά. Το φαινόμενο αυτό δεν παρατηρείται στον ίδιο βαθμό στον επί πληρωμή τύπο, γιατί είναι λιγότερο εξαρτημένος από την διαφήμιση και εμφανίζει καθαρότερο προφίλ, ακολουθώντας τις ευαισθησίες του αναγνωστικού του κοινού. Έχει την δυνατότητα να πεί και ένα όχι.

Ανώνυμος είπε...

τι εγινε τσαγαρουσιανε΄;εχουμε δημοκρατια στην ελλαδα;πολυ φοβουμαι πως οχι.και μια που σε βρηκα λες στον κθ να γραψει στο σιτε του την σωστη γραφη για εναν καλλιτεχνη που λεγεται λιμπαουρι;libaouri;θα σε γελασω.Τον ψαχνω στην ςικιπεδια και δεν μπορω να τον βρω.Στον τεκτονισμο τσαγκαρουσιανε δεν υπαρχει δημοκρατια.Ο Παπαδατος απο τοτε που αποχωρησε απο το λιφο κανει στενη παρεα με τον χατζηστεφανου με τον οποιον εχετε μια κοντριτσα. Στον τεκτονισμο δεν επιτρεπονται οι κοντρες μεταξυ των μελων.ΤΙ ΣΟΙ ΤΕΚΤΟΝΕΣ ΕΙΣΑΣΤΕ ΔΕΝ ΚΑΤΑΛΑΒΑΙΝΩ.Π.ρεπει να παρεις την εγκριση απο το ματι που εχει ο καθε ενας για το προσωπο μου.Πολθ φοβουμαι οτι αν ερχομουν στο λιφο ο κυ δεν θα χαιροταν και πολυ

Unknown είπε...

Καλησπέρα

Το post σου είναι πολύ καλό!Κάνω μια έρευνα για τα free press της Θεσσαλονίκης -για την ιστορία τους και την εξέλιξη τους-μήπως θα μπορούσες να βοηθήσεις?

-jojoslives.blogspot.com- visit if you want

Ανώνυμος είπε...

Φιλη Ζωη, σε ευχαριστώ και ζητω συγνώμη για την καθυστερηση της απάντησής μου, αλλά έχω σταματήσει να ανεβάζω κείμενα το τελευταίο διάστημα. Όπως ξέρεις, δεν είμαι δημοσιογράφος. Τα στοιχεία για τη υποτυπώδη έρευνά μου, τα βρήκα μέσω του διαδικτύου, οπότε το post μπορεί να θεωρηθεί ως μία μεταανάλυση, συν την προσωπική μου εμπειρία από τα free press της Αθήνας. Ευτυχώς για μένα υπήρχαν αρκετά στοιχεία (παλαιότερα κείμενα και εφημερίδες που ασχολήθηκαν με το θέμα). Δυστυχώς δεν γνωρίζω τίποτα για τα free press της Θεσσαλονίκης (τα μόνα που θυμάμαι ως φοιτητής ήταν τα free press για τον κινηματογράφο). Μία πρόταση που κάνω είναι να ζητήσεις τηλεφωνικά πληροφορίες από τα ίδια τα free press (δεν πρέπει να είναι και πολλά), ενημερώνοντάς τα οτι ζητάς τα στοιχεία για το προσωπικό σου blog. Αυτο θα έκανα ο ίδιος.