Περί εκκοσμίκευσης της θρησκείας (η περίπτωση Μιανμάρ)

Παρακολουθούμε τον τελευταίο καιρό τις διαδηλώσεις που πραγματοποιούνται στην Μιανμάρ (πρώην Βιρμανία), οι οποίες έχουν κατασταλεί από το καθεστώς με αιματηρό τρόπο. Η εικόνα που έχω διαμορφώσει, συλλέγοντας όσες περισσότερες πληροφορίες μπορούσα, είναι η εξής: Από το 1962 η χώρα βρίσκεται κάτω από στρατιωτικό καθεστώς και από το 1988, όταν μαζικές διαδηλώσεις συγκλόνησαν τη χώρα με 3.000 νεκρούς, αυτές επιτρέπονται μόνο με ειδική άδεια. Σε εθνικές εκλογές που έγιναν το 1990, τις κέρδισε η ηγέτιδα της αντιπολίτευσης Αουνγκ Σαν Σου Κίι με το κόμμα της (NLD), αλλά η χούντα δεν αποδέχτηκε το αποτέλεσμα. Η 62χρονη Σου Κίι που έχει τιμηθεί με το νόμπελ ειρήνης το 1991, περέμεινε σε κατ'οίκον περιορισμό από το 1991 μέχρι το 1995, από το 2000 μέχρι το 2002, φυλακίστηκε το 2003 και στη συνέχεια παραμένει σε κατ'οίκον περιορισμό μέχρι σήμερα. Στις 15 Αυγούστου η "κυβέρνηση" ανακοίνωσε διπλασιασμό της τιμής του πετρελαίου, με αποτέλεσμα μαζικές διαδηλώσεις από την αντιπολίτευση (για την τσέπη τους ξεσηκώθηκαν, αλλά βρήκαν και αφορμή να θυμηθούν και την έλλειψη δημοκρατίας). Στις 5 Σεπτεμβρίου σε συγκεντρωση που έγινε, τραυματίστηκαν και βουδιστές μοναχοί που συμμετείχαν. Την επόμενη μέρα, σύμφωνα με πληροφορίες, άλλοι μοναχοί αντιδρώντας πήραν ομήρους κυβερνητικούς αξιωματούχους! Έκτοτε δημιουργήθηκε μία αυξανόμενη ένταση μεταξύ του καθεστώτος και των μοναχών με συλλήψεις και αποκλεισμούς των μοναστηριών από την μία και μαζική αντίδραση των μοναχών από την άλλη. Οι τελευταίες διαδηλώσεις χαρακτηρίστηκαν από την συμμετοχή δεκάδων χιλιάδων βουδιστών μοναχών και απλών πολιτών.
Ο ρόλος των βουδιστών μοναχών ήταν καθοριστικός στον αγώνα υπέρ της ανεξαρτησίας της χώρας από την Βρετανία το 1947. Μέχρι τώρα, στα πλαίσια του στρατιωτικού καθεστώτος, τηρούσαν μία μορφή θρησκευτικού μποϊκοτάζ, δεν δέχονταν δηλαδή καμμία παροχή σε τρόφιμα και ρουχισμό. Σε αντίθεση με τις «παραδοσιακές» διαδηλώσεις, αυτή του βιρμανικού λαού έχει κύριο εργαλείο τη σιωπή και την προσευχή.Τις τελευταίες μέρες, ένα κομμάτι των μοναχών, η Συμμαχία των Βουδιστών Μοναχών της Μπούρμα, κάλεσε όλον τον πληθυσμό να συμμετάσχει στις διαδηλώσεις και ανακοίνωσε ότι θα τις συνεχίσει έως ότου να ανατραπεί το στρατιωτικό καθεστώς. Τον "θαυμασμό" για τους μοναχούς που αναπτυσσουν "δημοκρατική δράση", εξέφρασε ο Δαλάι Λάμα και ζήτησε απο το καθεστώς "συμπόνια" προς τους μοναχούς και αποφυγή χρήσης βίας.
Σύμφωνα με το Βουδισμό, για να φτάσει κανείς στην φώτιση βαδίζει τη μέση οδό, που δεν είναι άλλη από την Ευγενή Οκταπλή Ατραπό, δηλαδή μια διαδικασία αποφυγής κάθε ακρότητας και κάθε αντίθεσης. Η διαδήλωση αποτελεί εκδήλωση αντίθεσης, που δεν συνάδει με τον ρόλο των μοναχών. Παρ'όλες λοιπόν τις εντυπωσιακές εικόνες με τους δεκάδες μοναχούς ντυμένους στα κόκκινά τους ρούχα να περπατούν οργανωμένα, εκτιμώ οτι η στάση τους, με βάση την θρησκεία τους, είναι λανθασμένη. Δεν είναι ο ρόλος τους κοσμικός. Δεν είναι ο ρόλος τους πολιτικός. Δεν μπορούν με τη συμμετοχή τους να νομιμοποιούν την βία απέναντι στη βία, γιατί οι διαδηλώσεις αυτές, όσο ειρηνικές κι αν ξεκινούν, καταλήγουν εν τέλει στη βία. Ας αφήσουν τους πολίτες και την οργανωμένη αντιπολίτευση, να αναλάβουν τον αγώνα αυτό. Η θρησκεία τους, μέσω των διδαχών της, επιτελεί μεγαλύτερο έργο μέσα στους ναούς, παρά έξω από αυτούς, μέσα στην ψυχή των πιστών, παρά στούς δρόμους.
Πρόκειται πάντως για ένα μεγάλο θέμα που αφορά τα όρια των θρησκειών και πόσο οι κληρικοί μπορούν να υπεισέρχονται στα κοινωνικά και κυρίως τα πολιτικά ζητήματα. Δεν είναι εύκολο να απαντήσει κανείς σε ένα τόσο μείζον και παγκόσμιο πρόβλημα. Ποιά είναι τα όρια του κλήρου, ποιές είναι οι υποχρεώσεις του απέναντι στο κοινωνικό σύνολο, ποιές είναι οι λεπτές γραμμές που δεν πρέπει να ξεπεραστούν, ποιά δραστηριότητα των κληρικών είναι συμβατή με τη θρησκεία και ποιά όχι, αν απαιτείται ουδετερότητα-αποστασιοποίηση ή συμμετοχή, αν το πνευματικό έργο των μοναχών θριαμβεύει του κοινωνικού-κοσμικού των απλών κληρικών. Ερωτήματα χωρίς σαφείς απαντήσεις. Και στην Ελλάδα έχει γίνει πολύς λόγος τα τελευταία χρόνια για τον διαχωρισμό κράτους-εκκλησίας και της παρέμβασης της τελευταίας στα πολιτικά δρώμενα. Στο κάτω κάτω προτιμώ τον Χριστόδουλο του "εγώ μελετούσα τότε και δεν γνώριζα τι συνέβαινε" της χούντας, παρά τον πρόσφατο Χριστόδουλο της "Δεξιάς του Κυρίου".